Zeszyt 3/2017
Od redakcji
W bieżącym zeszycie „Czasopisma Prawa Karnego i Nauk Penalnych” publikujemy kilka opracowań z zakresu dogmatyki i teorii prawa karnego. Kamil Mamak dowodzi, że oddalenie się skazanego z miejsca odbywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie może być uznane za samouwolnienie się stypizowane w art. 242 § 1 k.k. Szymon Tarapata przeprowadza krytyczną analizę uchwały Sądu Najwyższego z 19 stycznia 2017 r., I KZP 16/16, dotyczącą usiłowania nieudolnego. W artykule polemicznym Mikołaj Małecki odnosi się do zagadnień poruszonych przez prof. Zbigniewa Jędrzejewskiego, dotyczących konieczności oddzielania strony podmiotowej czynu zabronionego od winy. Obszernym studium orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego jest opracowanie Aleksandry Rychlewskiej „Zasada nullum crimen sine lege na tle współczesnej idei państwa prawa”. Paweł Gacek pisze o procedurze przekazania materiałów oraz rozstrzyganiu sporów o właściwość pomiędzy jednostkami organizacyjnymi policji w sprawach dotyczących postępowań przygotowawczych. Z kolei Magdalena Budyn-Kulik omawia orzeczenie Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2017 r., II KK 104/16, dotyczące m.in. motywacji zasługującej na szczególne potępienie w przypadku zabójstwa. Zachęcamy do lektury bieżącego zeszytu „Czasopisma Prawa Karnego i Nauk Penalnych” oraz publikowania na łamach kwartalnika własnych opracowań (obszerniejszych studiów dogmatycznych, artykułów o praktycznych aspektach stosowania prawa karnego, polemik oraz glos).
Kamil Mamak - Dozór elektroniczny – rozważania na tle kary pozbawienia wolności, kary ograniczenia wolności oraz przestępstwa samouwolnienia (art. 242 § 1 k.k.)
dozór elektroniczny, pozbawienie wolności, ograniczenie wolności, samouwolnienie, istota kary
Artykuł porusza problematykę dozoru elektronicznego, który pomimo obecności w polskim systemie od kilku lat wciąż wzbudza skrajne problemy interpretacyjne. Tłem dla prowadzonych rozważań jest rozróżnienie kar pozbawienia i ograniczenia wolności. Ponadto autor porusza problem interpretacji stanu, w jakim znajduje się osoba elektronicznie dozorowana, w kontekście przestępstwa samouwolnienia (art. 242 § 1 k.k.). W końcowej części pracy sformułowane są wnioski de lege ferenda, mające uadekwatnić nazwy kar znajdujących się kodeksowym katalogu.
- Szymon Tarapata - Ile udolności w usiłowaniu nieudolnym? (na marginesie uchwały Sądu Najwyższego z 19 stycznia 2017 r., I KZP 16/16)
usiłowanie nieudolne, usiłowanie udolne, czynny żal
W analizowanej uchwale Sąd Najwyższy opowiedział się za interpretowaniem art. 13 § 2 k.k. przy użyciu koncepcji obiektywistycznej. W efekcie stwierdził, że dopuszcza się usiłowania udolnego sprawca, jeżeli w danej sytuacji istniał jakikolwiek desygnat dobra prawnego, które miało zostać zaatakowane przez napastnika. Teza ta nie zasługuje na aprobatę. W artykule przedstawiono szereg argumentów przemawiających za tzw. subiektywną koncepcją usiłowania.
- Mikołaj Małecki - Między bezprawnością, karalnością i winą (na marginesie artykułu prof. Zbigniewa Jędrzejewskiego)
strona podmiotowa, umyślność, nieumyślność, wzorzec normatywny, wina, usprawiedliwiony błąd co do okoliczności stanowiącej znamię czynu zabronionego
W artykule została przeanalizowana koncepcja tzw. subiektywnej przewidywalności, na kanwie artykułu Z. Jędrzejewskiego: Artykuł 28 § 1 k.k. po nowelizacji z dnia 20 lutego 2015 r. Uwagi na temat konieczności oddzielania strony podmiotowej czynu zabronionego od winy, opublikowanego w „Studia Iuridica” 2016, nr 65. W rezultacie przeprowadzonych rozważań zostały ukazane mankamenty metodologiczne oraz nieakceptowalne konsekwencje prawne stanowiska, w myśl którego określenie „mógł przewidzieć” z art. 9 § 2 k.k. powinno być rozumiane jako indywidualna możliwość przewidywania popełnienia czynu zabronionego przez konkretnego sprawcę. Wykazano, że lepiej uzasadnione jest stanowisko, zgodnie z którym możliwość przewidywania powinna być ustalana obiektywnie w oparciu o modelowego obywatela. Podkreślono także konieczność radykalnego odróżnienia strony podmiotowej czynu zabronionego od przypisywanej sprawcy czynu zabronionego winy.
- Aleksandra Rychlewska - Zasada nullum crimen sine lege na tle współczesnej idei państwa prawa
zasada nullum crimen sine lege, zasada państwa prawnego, państwo prawa w ujęciu materialnym, zasada nullum crimen sine periculo sociali, teoria prawa karnego
Zasada nullum crimen sine lege postrzegana jest jako ograniczenie władzy karzącej państwa poprzez wprowadzenie ustawowego katalogu czynów karalnych (i możliwych do wymierzenia za nie sankcji). Ideą jest tu zatem związanie organów wymiaru sprawiedliwości przepisami prawa, w związku z czym stanowi ona wyraz szerszej koncepcji praworządności. O ile w początkowej fazie rozwoju idei państwa prawnego to właśnie ustawa uznawana była za gwaranta praw i wolności obywatelskich, obecnie, kiedy systemy prawne otwierają się na inne wartości, zwłaszcza moralność i sprawiedliwość, zadanie to przypisuje się raczej sędziemu. Odejście od ścisłej ustawowości da się zauważyć także w prawie karnym. Nieostre znamiona pozwalają dopasować treść przepisu do zmieniających się warunków społeczno-ekonomicznych, co sprzyja ochronie konstytucyjnych dóbr prawnych i społecznemu poczuciu sprawiedliwości. Granica między czynami karalnymi i niekaralnymi ulega jednak rozmyciu, stwarzając stan niepewności jednostki co do rzeczywistego zakresu kryminalizacji. Materialny aspekt przestępstwa, wyrażający się w zasadzie nullum crimen sine periculo sociali, zdaje się przeto dominować.
- Paweł Gacek - Procedura przekazania materiałów oraz rozstrzygania sporów o właściwość pomiędzy jednostkami organizacyjnymi policji w sprawach dotyczących postępowań przygotowawczych
policja, droga służbowa, spór o właściwość, dochodzenie, śledztwo
Niniejszy artykuł w całości został poświęcony regulacji zawartej w rozdziale 5 zarządzenia nr 25 Komendanta Głównego Policji w sprawie niektórych form organizacji i ewidencji czynności dochodzeniowo – śledczych Policji oraz przechowywania przez Policję dowodów rzeczowych uzyskanych w postępowaniu karnym (Dz. Urz. KGP z 2015 r., poz. 58). Głównym celem opracowania jest wskazanie podstaw prawnych, w oparciu o które poszczególne jednostki Policji dokonują przekazania materiałów postępowania przygotowawczego prowadzonego jako śledztwo oraz dochodzenie, a także rozstrzygania sporu o właściwość. Zwrócono również uwagę na uprawnienia i obowiązki kierowników jednostek organizacyjnych Policji w związku z wykonywaniem ustawowych zadań, jakimi są między innymi prawo do przekazywania materiałów postępowania przygotowawczego do innej jednostki Policji, do innego organu lub do prokuratury, uprawnienie do wystąpienia o wszczęcie procedury sporu o właściwość, a także na uprawnienia kierowników jednostek nadrzędnych Policji do wskazania jednostki Policji właściwej miejscowo i rzeczowo do prowadzenia sprawy.
- Magdalena Budyn-Kulik - Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2017 r., II KK 104/16
motywacja, zamiar, zabójstwo, szczególne potępienie
Niniejsze opracowanie jest glosą do wyroku Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2017 r., II KK 104/16. Zdaniem sądu motywacja zasługująca na szczególne potępienie w przypadku zabójstwa różni się od tak ocenionej motywacji w przypadku innych przestępstw. Można przyjąć, że sprawca popełnił czyn w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie także przypadku zamiaru nagłego.
