Prezentujemy zawartość najnowszego zeszytu
Zeszyt 1/2019
Od redakcji
Zapraszamy do lektury opracowań poświęconych dogmatycznym i praktycznym aspektom prawa karnego materialnego i procesowego. Zeszyt otwiera obszerne opracowanie na temat zasady równości w prawie karnym autorstwa Aleksandry Kardas i Piotra Kardasa. Następnie Mateusz Korzeniak i Mateusz Szurman analizują instytucję przepadku rozszerzonego, zaś Karolina Piech podejmuje temat zawinienia na przedpolu czynu zabronionego w kontekście wprawienia się w stan niepoczytalności przez sprawcę uzależnionego. Michał Derek omawia kwestię ochrony dobra prawnego jako warunku karalności abstrakcyjnego narażenia na niebezpieczeństwo. Z kolei Daniel Kwiatkowski rozważa, jaki jest wpływ zatarcia skazania na fakt popełnienia przestępstwa oraz fakt skazania. Uwagi o sumowaniu kar w ramach kary łącznej, na gruncie projektowanych przez Ministerstwo Sprawiedliwości zmian legislacyjnych, przedstawia Marcin Harasimowicz. Maciej Hadel analizuje kwestię kompetencji Ministra Sprawiedliwości w sprawach karnych ze stosunków międzynarodowych, zaś Maria Bernacka-Siemion omawia problem przedawnienia karalności w przypadku przestępstw kwalifikowanych kumulatywnie. Problematykę pojęcia dłużnika na gruncie art. 300 § 2 k.k. analizuje w glosie Ivan Smanio. „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” to obowiązkowa lektura każdego karnisty: publikujemy dogmatyczne i procesowe analizy obowiązujących przepisów, naukowe komentarze do aktualnych projektów zmian w prawie karnym, prace z pogranicza teorii i filozofii prawa karnego oraz glosy. Zapraszamy do lektury bieżącego i kolejnych zeszytów.
- Piotr Kardas, Aleksandra Kardas - Zasada równości w prawie karnym (zarys problematyki)
zasada równości, zasada proporcjonalności, normy konstytucyjne, zasady i reguły konstytucyjne, niezależność jurysdykcyjna, władza dyskrecjonalna, interpretacja prokonstytucyjna, równość w prawie
Celem niniejszej pracy jest podjęcie refleksji nad funkcją i znaczeniem zasady równości w prawie karnym. Artykuł obejmuje analizę konstytucyjnego statusu wspominanej zasady i jej charakterystykę w nawiązaniu do typologii R. Dworkina oraz R. Alexy’ego. Typologia ta jest uznawana za podstawę klasyfikowania tej zasady jako zasady. Ponadto, w pracy rozważane są przyczyny i konsekwencje związane z brakiem wyraźnego określenia zasady równości w przepisach prawa karnego. Autorzy dążą do tego, aby podkreślić znaczenie unormowań konstytucyjnych dotyczących rozważanej tu zasady zwłaszcza w odniesieniu do procesu stanowienia prawa i jego praktycznego stosowania. Poprzez nawiązanie do koncepcji wywiedzionych z założenia o konstytucjonalizacji prawa, jak również postpozytywizmu oraz neokonstytucjonalizmu, w niniejszym artykule proponuje się odpowiednie rozwiązanie dotyczące sposobu funkcjonowania zasady równości w przypadku stosowania prawa karnego. Opracowanie to ponadto zawiera szczegółową analizę zasady równości i jej wpływu na sprawiedliwość materialną i proceduralną. W oparciu o orzecznictwo i poglądy przedstawicieli nauki prawa prezentowany jest sposób, w jaki zasada ta jest wykorzystywana w prawie karnym (materialnym, procesowym i wykonawczym). Podkreślona jest także szczególna i wyjątkowa rola tej zasady w odniesieniu do systemu wymiaru sprawiedliwości, gdyż – ze względu na szeroki zakres władzy dyskrecjonalnej powierzonej sędziom – zasada równości, w opinii autorów, powinna stanowić podstawową dyrektywę interpretacji, aby zapewnić jednolitość orzecznictwa oraz równe traktowanie sprawców podobnych przestępstw. Na zakończenie przedstawiono i poddano dyskusji katalog funkcji związanych z zasadą równości w prawie karnym, rozpatrując go z porównawczego punktu widzenia, zawierającego liczne odniesienia do systemu prawnego USA.
- Mateusz Korzeniak, Mateusz Szurman - Domniemanie przestępnego pochodzenia mienia (jurydyczne ukształtowanie art. 45 § 2 k.k.)
przepadek, domniemanie, ciężar dowodu, odwrócony ciężar dowodu, przestępczość zorganizowana
Artykuł ma na celu kompleksowe zbadanie instytucji przepadku rozszerzonego, jaka została wpisana w treść art. 45 § 2 k.k. Oprócz szczegółowej analizy dogmatycznej przedmiotowej instytucji, autorzy szeroko omawiają perspektywę międzynarodową. Ocena polskich unormowań nie sprowadza się tylko do polskiego porządku prawa karnego i prawnych ram narzuconych przez normatywną treść Konstytucji, ale także do konfrontowania polskiego ukształtowania przepadku rozszerzonego jakie obowiązują w innych państwach europejskich. Autorzy kończą opracowanie własnymi wnioskami oraz wywodzonymi postulatami de lege ferenda.
- Karolina Piech - Zawinienie na przedpolu czynu zabronionego a wprawienie się w stan niepoczytalności przez sprawcę uzależnionego
niepoczytalność, stan nietrzeźwości, alkoholizm, wina, przedpole czynu zabronionego
Artykuł porusza problematykę możliwości przypisania winy sprawcy cierpiącemu na alkoholizm, który popełnia czyn zabroniony w stanie nietrzeźwości. Autorka poddaje dokładnej analizie normy zawarte w polskim kodeksie karnym, dotyczące koincydencji winy i czynu oraz instytucji zawinienia na przedpolu czynu zabronionego, następnie odnosi się do wyróżnianych zarówno w medycynie, jak i naukach penalnych cech alkoholizmu oraz postaci upojenia. W dalszej kolejności autorka podkreśla, że dla przypisania winy konieczne jest stwierdzenie, iż zachowanie skutkujące nietrzeźwością – a zatem polegające na spożyciu alkoholu – musi mieć charakter umyślny, świadomy oraz dobrowolny. Biorąc pod uwagę powyższe, autorka wskazuje, iż możliwe jest wystąpienie takiego stanu faktycznego, w którym wprawienie się w stan nietrzeźwości nie będzie miało wskazywanych uprzednio cech, nie będzie zatem posiadało przymiotu zawinienia.
- Michał Derek - Ochrona dobra prawnego jako warunek karalności abstrakcyjnego narażenia na niebezpieczeństwo
dobro prawne, abstrakcyjne narażenie na niebezpieczeństwo, wykładnia prokonstytucyjna, Kodeks karny, Konstytucja RP
Punktem wyjścia dla artykułu jest pytanie o dopuszczalność objęcia karalnością zachowań stanowiących wczesne stadium dokonania czynu zabronionego z pominięciem argumentacji z ochrony dóbr prawnych. Autor przytacza poglądy dotyczące charakteru przestępstw abstrakcyjnego narażenia na niebezpieczeństwo. Następnie wskazane zostają stanowiska w przedmiocie ochrony dobra prawnego jako warunku karalności. W dalszej części autor przyjmuje, że Konstytucja RP stanowi odpowiedni adekwatny instrument pozwalający na odczytanie normy wprowadzającej karalność przestępstw abstrakcyjnego narażenia na niebezpieczeństwo. Oznacza to, że współstosowanie dobrze uzasadnionych norm konstytucyjnych ogranicza swobodę stosowania typów abstrakcyjnego narażenia na niebezpieczeństwo.
- Daniel Kwiatkowski - Wpływ zatarcia skazania na fakt popełnienia przestępstwa oraz fakt skazania
zatarcie skazania, skazanie, popełnienie przestępstwa, res iudicata
Artykuł ma na celu rozstrzygnięcie sporu występującego w nauce prawa karnego, odnoszącego się do podstawowych skutków zatarcia skazania, czyli wpływu tej instytucji na fakt skazania i fakt popełnienia przestępstwa. Powstałe rozbieżności są widoczne nie tylko w doktrynie, ale przede wszystkim w orzecznictwie i wydaje się, że nie zostały dostatecznie wyjaśnione. Nadal pojawiają się bowiem orzeczenia sądowe powołujące się na przeciwstawne stanowiska. Rozstrzygnięcie przedstawionego problemu ma na calu uporządkowanie dyskusji o zatarciu skazania, gdyż zaprezentowane kwestie stanowią podstawę do rozważań o dalszych skutkach zatarcia skazania.
- Marcin Harasimowicz - O sumowaniu kar słów kilka (uwagi krytyczne)
kara łączna, wyrok łączny, realny zbieg przestępstw, nowelizacja prawa karnego
W artykule podjęto problematykę konsekwencji usunięcia z Kodeksu karnego przepisów rozdziału IX o karze łącznej. W przekonaniu autora błędne jest założenie, iż kara łączna oraz ciąg przestępstw z założenia prowadzą do poprawy sytuacji prawnej sprawcy. W istocie, de lege lata, częstokroć prowadzą do skutku wprost przeciwnego. Autor kwestionuje również zasadność przyjęcia, iż przedmiotowa zmiana doprowadzi do spadku przestępczości.
- Maciej Hadel - Kompetencje Ministra Sprawiedliwości w sprawach karnych ze stosunków międzynarodowych (rozważania na pograniczu procedury karnej i prawa administracyjnego)
Minister Sprawiedliwości, kompetencja, przejęcie ścigania, przekazanie ścigania, ekstradycja, uznanie administracyjne
Niniejszy tekst dotyczy problematyki kompetencji Ministra Sprawiedliwości w sprawach karnych z elementem międzynarodowym. Przedmiotem szczegółowych rozważań są uprawnienia Ministra w zakresie przejęcia/przekazania ścigania oraz prawa ekstradycyjnego. Kompetencje te mogą być analizowane z perspektywy prawa administracyjnego, m.in. fakultatywności działania organu administracji oraz uznania administracyjnego. Jakkolwiek nie są to klasyczne postępowania administracyjne, których finalnym efektem byłaby decyzja administracyjna, to mogą ona podlegać kontroli sądowoadministracyjnej z punktu widzenia legalności.
- Maria Bernacka-Siemion - Przedawnienie karalności w przypadku przestępstw kwalifikowanych kumulatywnie (na marginesie uchwały siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 20 września 2018 r., I KZP 7/18)
przedawnienie, kwalifikacja kumulatywna, kara najsurowsza, tryb ścigania, wyłączenie przedawnienia karalności
Artykuł stanowi analizę instytucji przedawnienia przestępstw kwalifikowanych kumulatywnie (art. 11 § 2 k.k.), w oparciu o Uchwałę Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 20 września 2018 r., sygn. I KZP 7/18. Podejmuje kwestie zasadności opierania się w tym zakresie na podstawie wynikającej z art. 11 § 3 k.k. (kara najsurowsza grożąca za przestępstwo na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów ustawy). Odnosi się również do sytuacji nadzwyczajnych: gdy ustawodawca określa na zasadzie lex specialis okoliczności wpływające na przedłużenie okresu przedawnienia karalności przestępstwa (art. 101 § 4 pkt. 1 i 2 k.k. – określone przestępstwa popełnione na szkodę małoletniego) lub gdy wyłącza przedawnienie (art. 105 § 1 i § 2 k.k.). Analizie poddana została też sytuacja gdy podstawą zbiegu przepisów ustawy będą znamiona typów przestępstw co do których ustawodawca przewidział różne tryby ścigania, tj. w wypadku braku skargi oskarżyciela prywatnego lub braku wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej (przesłanki ujemne dotyczące prowadzenia postępowania określone w art. 17 § 1 pkt. 9 i 10 k.p.k.).
- Ivan Smanio - Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 12 kwietnia 2018 r., II KK 411/17 (podmiot przestępstwa z art. 300 § 2 k.k.)
przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu, utrudnianie zaspokojenia wierzyciela, skarga pauliańska, współsprawstwo, indywidualizacja, odpowiedzialności
Autor glosy krytycznie odnosi się do tezy Sadu Najwyższego iż odpowiedzialnym na podstawie art. 300 § 2 k.k. może być nie tylko dłużnik osobisty, ale także osoba odpowiadająca wobec wierzyciela rzeczowo (dłużnik rzeczowy). Ustosunkowując się do drugiej tezy Sadu Najwyższego autor glosa wskazuje iż osoba trzecia w rozumieniu art. 527 k.c. z uwagi na brak węzła obligacyjnego z wierzycielem, nie może zostać zakwalifikowana jako „dłużnik”, na potrzeby art. 300 § 2 k.k. W ocenie autora figura ekstraneusa stanowi alternatywę na przypisanie osobie trzeciej w rozumieniu art. 527 k.c. odpowiedzialności karnej za przestępstwo z art. 300 § 2 k.k. bez konieczności rozszerzenia pojęcia „dłużnik” jak dokonano w głosowanym wyroku.
