Prezentujemy zawartość najnowszego zeszytu
Kliknij, aby przejść do formularza i zakupić najnowszy zeszyt Czasopisma
Zeszyt 3/2018
Od redakcji
Zachęcamy do lektury kilku opracowań omawiających – z różnych perspektyw – problematykę prawnokarnej ochrony mienia, publikowanych w bieżącym zeszycie „Czasopisma Prawa Karnego i Nauk Penalnych”. Mienie jako przedmiot ochrony w prawie karnym omawia, na wybranych przykładach, Tomasz Tyburcy. Z kolei Tomasz Kyś podejmuje zagadnienie kryteriów ustalania niekorzystnego charakteru rozporządzenia mieniem na gruncie przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. W krytycznej glosie do wyroku Sądu Najwyższego z 6 grudnia 2017 r. (V KK 240/17) Jędrzej Liberacki zwraca uwagę na kwestię oszustwa przez milczenie, natomiast Monika Utracka stara się odpowiedzieć na pytanie, czy przestępstwa fakturowe są przestępstwami przeciwko wiarygodności dokumentów. Łukasz Duśko i Michał Wszołek charakteryzują podmiot przestępstwa działania na szkodę wierzycieli z art. 300 § 2 k.k. O finansowaniu terroryzmu na gruncie znowelizowanego art. 165a k.k. piszą w obszernym artykule Daria Kucyper i Daniel Kwiatkowski. Opracowanie komparatystyczne Joanny Machlańskiej dotyczy prejudycjalności w rosyjskim procesie karnym na tle polskiego porządku prawnego, zaś Milena Garwol zwraca uwagę na problemy tożsamości czynu w prawie karnym materialnym i procesowym. „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” to obowiązkowa lektura każdego karnisty: publikujemy naukowe komentarze do aktualnych projektów zmian w prawie karnym, dogmatyczne analizy obowiązujący przepisów, prace z pogranicza teorii i filozofii prawa karnego, a także artykuły o praktycznych aspektach stosowania prawa procesowego i glosy. Miłej lektury!
- Daria Kucyper, Daniel Kwiatkowski - Finansowanie terroryzmu na gruncie znowelizowanego art. 165a k.k.
terroryzm, finansowanie terroryzmu, pomocnictwo, umyślność
Na mocy międzynarodowych zobowiązań wprowadzono do Kodeksu karnego nowy typ czynu zabronionego, penalizujący finansowanie terroryzmu (art. 165a k.k.). Przepis ze względu na trudności interpretacyjne oraz wąski zakres penalizacji był dotychczas dwukrotnie nowelizowany. Autorzy poświęcili niniejszy tekst na ukazanie ewolucji art. 165a k.k. od momentu jego wprowadzenia do Kodeksu karnego do jego obecnego brzmienia. Celem artykułu jest przede wszystkim analiza zmian, do których doszło w strukturze przepisu na skutek nowelizacji z 27 kwietnia 2017 r. Ponadto autorzy poddają weryfikacji potrzebę karania za finansowanie terroryzmu odrębnym typem czynu zabronionego w kontekście regulacji aktualnie istniejących na gruncie Kodeksu karnego.
- Tomasz Kyś - Kryteria ustalania niekorzystnego charakteru rozporządzenia mieniem na gruncie przestępstwa z art. 286 § 1 k.k.
oszustwo, rozporządzenie mieniem, błąd, przestępstwa przeciwko mieniu
Rozważania rozpoczyna normatywna analiza wybranych znamion przestępstwa oszustwa z art. 286 § 1 k.k. Na tle rezultatów przeprowadzonej analizy krytycznej ocenie poddane zostają funkcjonujące w aktualnej nauce prawa karnego koncepcje dotyczące wykładni znamienia niekorzystnego charakteru rozporządzenia mieniem. Wobec podważenia trafności aktualnych koncepcji wywiedziony zostaje postulat de lege lata, aby ustalanie niekorzystnego charakteru rozporządzenia mieniem polegało na badaniu, czy całokształt okoliczności faktycznych zaistniałych na skutek rozporządzenia jest co najmniej równoważny względem takich możliwych przewidywań i oczekiwań, jakie obiektywny wzorzec osobowy znający cechy i sytuację konkretnego pokrzywdzonego uznałby za uzasadnione w związku z konkretnie dokonanym rozporządzeniem.
- Tomasz Tyburcy - Mienie jako przedmiot ochrony w prawie karnym (na wybranych przykładach)
mienie, prawa majątkowe, rzecz, posiadanie, własność
Mienie występuje w Kodeksie karnym w trzech znaczeniach. Pierwsze jest tożsame z ujęciem cywilistycznym i odnosi się do rodzajowego przedmiotu ochrony. Ma ono charakter abstrakcyjny i jest rozumiane jako zespół praw majątkowych. Drugi sposób prawnokarnego rozumienia mienia należy przyjmować przy określeniu przedmiotu czynności wykonawczej. W tym znaczeniu mienie ma charakter konkretny i jest bliskoznaczne pojęciu rzeczy. Należy przez nie rozumieć konkretne materialne przedmioty, które są fizycznym odzwierciedleniem praw majątkowych (mienia w rozumieniu cywilistycznym). W doktrynie pojawia się także trzeci sposób rozumienia omawianego terminu, który przyjmuje znaczenie cywilistyczne (prawa majątkowe) w odniesieniu do konkretnej rzeczy lub energii. Wydaje się, że mienie leży jakby na dwóch płaszczyznach: prawa majątkowe (sfera normatywna) do rzeczy (sfera fizyczna). Ten sposób rozumienia pojęcia „mienie” wydaje się optymalny na przykład do określenia indywidualnego przedmiotu ochrony art. 278 § 1 k.k. Sprzyja on koherentności Kodeksu karnego, ponieważ definiuje przedmiot wykonawczy (rzecz) w odniesieniu do indywidualnego przedmiotu ochrony (prawa majątkowe). Mienie jako przedmiot czynności wykonawczej ma, w zależności od typu czynu zabronionego, węższy lub szerszy zakres znaczeniowy. W znaczeniu węższym, które należy przyjmować przy kradzieży, obejmuje ono generalnie rzeczy oraz energie. Natomiast w znaczeniu szerszym mienie oznacza wszelkie prawa majątkowe: rzeczowe i obligacyjne, stanowiące majątek, i tak należy je rozumieć na przykład w przestępstwie oszustwa lub wymuszenia rozbójniczego.
- Monika Utracka - Przestępstwa fakturowe: czy są przestępstwami przeciwko wiarygodności dokumentów?
dokument, przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów, prawo karne skarbowe
W niniejszym artykule autorka analizuje zasadność umiejscowienia art. 270a i 271a k.k. pośród przestępstw przeciwko wiarygodności dokumentów zawartych w rozdziale XXXIV Kodeksu karnego. Kwestia ta, oprócz problemów natury teoretycznej, wiąże się również z szerokim wachlarzem konsekwencji praktycznych. Analiza ta rozpoczyna się odwołaniem do problematyki dobra prawnego chronionego przez ten rozdział i weryfikacją, czy nowo wprowadzone typy poruszają się w obrębie tych samych chronionych wartości. W kolejnych częściach opracowania badane jest miejsce przestępstw fakturowych w układzie kryminalizacyjnym Kodeksu karnego oraz przeanalizowane są konsekwencje praktyczne tego rozwiązania. Autorka stawia tezę, że wprowadzone przez ustawodawcę regulacje mogą być rozwiązaniem jedynie doraźnym. Z wymienionych w niniejszym opracowaniu względów niewłaściwe jest nie tylko umiejscowienie ich w rozdziale dotyczącym przestępstw przeciwko wiarygodności dokumentów, ale i w Kodeksie karnym w ogóle.
- Łukasz Duśko, Michał Wszołek - Podmiot przestępstwa z art. 300 § 2 k.k. (wybrane zagadnienia)
„przestępstwa dłużnicze”, stosunek zobowiązaniowy, konstytutywne orzeczenia sądowe, postanowienie o zabezpieczeniu
W artykule przeanalizowano sytuację podmiotu zdatnego do popełnienia przestępstwa opisanego w art. 300 § 2 k.k. Występek ten należy do kategorii tzw. indywidualnych przestępstw dłużniczych, ponieważ tylko dłużnik jest podmiotem zdolnym do jego popełnienia. Z uwagi na powyższe, a także ze względu na fakt, że dłużnik jest stroną stosunku zobowiązaniowego, artykuł koncentruje się na określeniu cech stosunku zobowiązaniowego. Zostały również opisane źródła stosunków zobowiązaniowych z naciskiem na konstytutywne orzeczenia sądów. Podnoszono również, na przykładzie postanowień w przedmiocie zabezpieczenia, kwestię charakteru stosunku prawnego stworzonego przez konstytutywne orzeczenia sądu
- Joanna Machlańska - Prejudycjalność w rosyjskim procesie karnym (analiza na tle polskiego porządku prawnego)
prejudycjalność, rosyjskie prawo karne, rosyjski proces karny, Federacja Rosyjska, zasada samodzielności jurysdykcyjnej
Związanie sądu w procesie karnym okolicznościami ustalonymi we wcześniejszym postępowaniu cywilnym, administracyjnym, arbitrażowym lub karnym jako instytucja istniejąca w rosyjskim prawodawstwie od 1864 r., a w obecnym Kodeksie postępowania karnego z 2001 r. uregulowana w zaledwie jednej jednostce tekstu prawnego, nadal jest przyczyną sporów. Niniejsze opracowanie stanowi krytyczną analizę przesłanek prejudycjalności w aktualnej ustawie karnoprocesowej, w szczególności odnośnie do pozbawienia sądu w procesie karnym sposobności dowodzenia okoliczności wcześniej ustalonych w innym postępowaniu oraz bardzo ograniczonych możliwości obalenia prejudycjalnych okoliczności przez strony, co budzi zastrzeżenia z punktu widzenia zasady prawdy materialnej, prawa do sądu i prawa do obrony. Ponadto w artykule została przedstawiona postulowana treść art. 90 k.p.k., która pozwoliłaby na ograniczenie tych wątpliwości.
- Milena Garwol - Tożsamość czynu w prawie karnym materialnym i procesowym (na marginesie wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 12 listopada 2009 r., II Aka 277/09)
społeczna szkodliwość czynu, postępowanie odwoławcze, tożsamość czynu
Przedstawiany komentarz do wcześniej nieomawianego w doktrynie orzeczenia dotyczy problematyki tożsamości czynu w rozumieniu materialnoprawnym i procesowym. Autorka stwierdza, że niemożliwe jest jednoczesne uznanie konkretnej osoby za winną i niewinną popełnienia przestępstwa stanowiącego konsekwencję stosowania zbiegu przepisów. Wniosek taki, postawiony wbrew zasadom logiki, prowadzić winien do uchylenia orzeczenia niezależnie od granic zaskarżenia. W artykule wskazano metody pozwalające orzekającemu organowi na rozwiązywanie tego typu kwestii. Ponadto podkreślono, że społeczna szkodliwość czynu jako materialny aspekt przestępstwa stanowi wtórny przedmiot oceny przestępności czynu i pozostaje bez znaczenia dla treści orzeczenia w razie niespełnienia formalnych przesłanek odpowiedzialności karnej
- Jędrzej Liberacki - Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 6 grudnia 2017 r., V KK 240/17 (oszustwo przez milczenie)
oszustwo, prawny obowiązek, przemilczenie, wprowadzenie w błąd, wyzyskanie błędu, zaniechanie
Glosowany wyrok dotyczy kwestii odpowiedzialności karnej za popełnienie przestępstwa oszustwa poprzez przemilczenie informacji dotyczących rzeczywistej sytuacji ekonomicznej. Autor glosy odnosi się krytycznie do braku rozróżnienia przez Sąd Najwyższy istoty znamion wyzyskania błędu oraz wprowadzenia w błąd, a także przeprowadza analizę idących za tym konsekwencji. W wątpliwość poddana zostaje w szczególności teza o realizacji zarówno znamienia wyzyskania błędu, jak i wprowadzenia w błąd w przypadku, gdy sprawca świadomie zatai przed kontrahentem obiektywnie istniejącą sytuację, która ma wpływ na możliwość realizacji warunków transakcji wynikających z umowy.