Zeszyt 2/2017

Od redakcji

W bieżącym zeszycie „Czasopisma Prawa Karnego i Nauk Penalnych” publikujemy opracowanie Szymona Tarapaty nt. przesłanki dobrowolności w konstrukcji czynnego żalu, a także artykuł Konrada Lipińskiego, którego zdaniem w niektórych przypadkach warunkiem realizacji znamion pomocnictwa jest działanie sprawcy z zamiarem bezpośrednim. W artykule polemicznym Jakub Hanc i Olga Sitarz analizują znamiona przestępstwa znieważenia ludzkich zwłok. Daria Kucyper, Kamil Mamak i Wojciech Płóciennik prezentują wyniki badań ankietowych nt. warunkowego zawieszenie wykonania kary w świetle wypowiedzi praktyków wymiaru sprawiedliwości (sędziów, prokuratorów, adwokatów). Problemy najnowszych zmian w prawie porusza Małgorzata Szeroczyńska, która pisze o zagrożeniach dla statusu i organizacji prokuratury w kontekście międzynarodowym. Filip Ciepły rozważa zagadnienie konstytucyjnych podstaw rozstrzygania sporów odnoszących się do człowieka jako sprawcy czynu karnoprawnie relewantnego. Publikujemy także opracowanie komparatystyczne, w którym Aleksander Wróbel omawia instytucję usiłowania w systemie prawa karnego Federacji Rosyjskiej, a także glosę Marka Kulika do wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 9 grudnia 2015 r., II AKa 155/15, poświęconą procesowym konsekwencjom przedawnienia karalności czynu. Zachęcamy do lektury bieżącego zeszytu „Czasopisma Prawa Karnego i Nauk Penalnych” oraz publikowania na łamach kwartalnika własnych opracowań.

 

• Szymon Tarapata - Dobrowolność w prawnokarnej konstrukcji czynnego żalu (zagadnienia wybrane)
  

czynny żal, dobrowolne odstąpienie od dokonania czynu zabronionego, dobrowolne zapobiegnięcie skutkowi, okoliczności wyłączające karalność

Celem niniejszego tekstu jest sformułowanie kryteriów pomocnych do ustalenia, czy w konkretnych okolicznościach sprawca usiłowania dobrowolnie odstąpił od dokonania czynu zabronionego lub zapobiegł skutkowi. Dotychczas tzw. przesłanka dobrowolności tłumaczona była przy użyciu dwóch alternatywnych koncepcji: psychologicznej i normatywnej. Autor dowodzi, że żadna z nich nie jest w pełni adekwatna. Z tego powodu formułowana jest autorska koncepcja, uwzględniająca w pełniejszy sposób cel uchwalenia art. 15 § 1 k.k.

• Konrad Lipiński - Strona podmiotowa pomocnictwa do czynu zabronionego znamiennego wyłącznie zamiarem bezpośrednim

pomocnictwo, zamiar bezpośredni, zamiar ewentualny, współdziałanie

Artykuł stanowi próbę wykazania zasadności ograniczenia karalnej formy strony podmiotowej pomocnictwa w tych przypadkach, kiedy sprawstwo sensu stricto karalne jest wyłącznie w postaci zamiaru bezpośredniego. Powołując się na argumenty o charakterze dogmatycznym i normatywnym autor dochodzi do wniosku, że nie jest konsekwentne pociąganie do odpowiedzialności pomocnika działającego z zamiarem ewentualnym wówczas, gdy w analogicznej sytuacji bezpośredni wykonawca odpowiedzialności takiej by uniknął.

• Jakub Hanc, Olga Sitarz - Przestępstwo znieważenia zwłok (aspekty dogmatyczne i praktyczne)

zwłoki, szczątki ludzkie, znieważenie, kult zmarłych, zbezczeszczenie

Przestępstwo znieważenia zwłok (art. 262 §1 k.k.) doczekało się bogatej literatury, w której pominięto jednak wiele ważkich kwestii lub przedstawiano je niewłaściwie, co doprowadzało do wyciągania błędnych wniosków przy ocenie konkretnych stanów faktycznych. Przeprowadzona analiza dogmatyczna przedmiotu ochrony, strony przedmiotowej i strony podmiotowej pozwoliła na względnie precyzyjne ustalenie zakresu kryminalizacji czynu opisanego w art. 262 §1 k.k. i dokonanie jednoznacznej karnoprawnej oceny zachowań wskazywanych w piśmiennictwie jako znieważenie zwłok. Dostrzeżone przy tym uchybienia legislacyjne pozwoliły na sformułowanie postulatów de lege ferenda.

• Daria Kucyper, Kamil Mamak, Wojciech Płóciennik - Warunkowe zawieszenie wykonania kary w świetle wypowiedzi praktyków wymiaru sprawiedliwości
  

kara, warunkowe zawieszenie wykonania kary, pozbawienie wolności, nowelizacja prawa karnego, badania ankietowe

Warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności to jedna z instytucji prawa karnego o największym praktycznym znaczeniu dla obrazu polskiego wymiaru sprawiedliwości. W ostatnich latach – na skutek nowelizacji z 1 lipca 2015 r., jak i kolejnych zmian – jej systemowa pozycja ulegała zmianie. W artykule przedstawione są wyniki ankiet przeprowadzonych wśród praktyków wymiaru sprawiedliwości. Zostali oni zapytani o szereg szczegółowych kwestii związanych zarówno z ideą instytucji warunkowego zawieszenia kary, jak i konkretnych regulacji, które weszły w życie na skutek niedawnych nowelizacji.

• Małgorzata Szeroczyńska - Międzynarodowy standard statusu i organizacji prokuratury a najnowsze zmiany polskiego porządku prawnego

prawo międzynarodowe, niezależność prokuratury i prokuratorów, ścieżka kariery prokuratora, Prawo o prokuraturze z 2016 r., konstytucyjność prawa

Opracowanie prezentuje standardy przyjęte przez ONZ i Radę Europy, jakim powinna odpowiadać prokuratura w demokratycznym państwie prawa. Analizie poddane zostały dwa zagadnienia poruszane przez międzynarodowe akty prawne poświęcone prokuraturze: niezależność prokuratury i prokuratorów, czyli niezależność zewnętrzna i wewnętrzna, oraz zasady zatrudniania, awansu i odpowiedzialności prokuratorów. Standardy te zostały porównane z najnowszą polską ustawą regulującą organizację prokuratury: Prawem o prokuraturze z 2016 r., a także z wdrożoną po jej wejściu w życie przez Prokuratora Generalnego polityką kadrową w prokuraturze. Artykuł wskazuje jednoznacznie, że w wielu punktach najnowsza regulacja nie spełnia wymogów międzynarodowych, choć były one realizowane przez poprzednią ustawę.

• Filip Ciepły - Konstytucyjne podstawy rozstrzygania sporów odnoszących się do człowieka jako sprawcy czynu karnoprawnie relewantnego

aksjologia prawa karnego, paradygmaty nauk penalnych, antropologia konstytucyjna, założenia aksjologiczne ustrojodawcy, szkoły kryminologiczne

Artykuł wskazuje kontrowersje antropologiczne, mające wpływ na kształtowanie paradygmatu badawczego doktryny prawa karnego i nauk penalnych w zakresie koncepcji człowieka jako sprawcy czynu zabronionego. Autor twierdzi, że wpisana w fundament aksjologiczny Konstytucji RP koncepcja człowieka powinna być traktowana jako istotny punkt odniesienia w procesie tworzenia i interpretacji norm prawa karnego oraz formułowania praktycznych postulatów polityki kryminalnej państwa. Antropologia konstytucyjna ma istotny wpływ na określenie właściwego paradygmatu nauk penalnych, w szczególności w zakresie podmiotowych aspektów karnoprawnej reakcji na czyn zabroniony.

• Aleksander Wróbel - Usiłowanie w systemie prawa karnego Federacji Rosyjskiej

usiłowanie, Kodeks karny Rosyjskiej Federacji, historia rosyjskiego prawa karnego, prawo karne porównawcze

Niniejszy artykuł traktuje o instytucji usiłowania w rosyjskim systemie prawa karnego. Przeanalizowano rozwój instytucji od XIX w. do naszych czasów. Analizie poddano literaturę przedmiotu, jak i orzecznictwo sądów rosyjskich. Rosyjskie prawo karne w zakresie usiłowania boryka się z dyskusją na temat potrzeby odejścia od pojęcia stadialności i przejścia do pojęcia przestępstwa niezakończonego. Przy nowym podejściu usiłowanie nie byłoby etapem popełnienia przestępstwa, lecz osobnym przestępstwem.

• Marek Kulik - Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 9 grudnia 2015 r., II AKa 155/15

przedawnienie, umorzenie postępowania, uniewinnienie, Kodeks postępowania karnego

Glosa dotyczy rozstrzygnięcia postępowania karnego w sytuacji, gdy sąd stwierdzi upływ terminu przedawnienia karalności oraz okoliczność, że sprawca nie popełnił zarzucanego mu czynu. Sąd Apelacyjny w Lublinie stwierdził, że w takim przypadku sprawca powinien zostać uniewinniony. Autor glosy podziela pogląd wyrażony w wyroku. Wskazuje też na inne możliwe układy procesowe, w których może wystąpić podobny przypadek i proponuje sposoby ich rozwiązania