Zeszyt 1/2017

Od redakcji

W bieżącym zeszycie „Czasopisma Prawa Karnego i Nauk Penalnych” publikujemy cztery opracowania poświęcone dogmatycznej analizie przepisów prawa karnego „na styku” prawa unijnego, w związku z wejściem w życie regulacji prawa Unii Europejskiej, wpływającej na wykładnię znamion czynu zabronionego opisanego w formie blankietu w krajowym porządku prawnym. Opracowania Agnieszki Barczak-Oplustil, Szymona Tarapaty, Grzegorza Jana Artymiaka, Michała Dereka i Michała Ramsa są rezultatem seminarium „Blankiety w prawie karnym”, które zostało sfinansowane w 2016 r. przez Krakowski Instytut Prawa Karnego – fundację na rzecz rozwoju nauki prawa karnego i popularyzacji wiedzy o prawie – w ramach działalności grupy badawczej „Prawo karne jutra”. Kontynuacją ożywionej dyskusji naukowej wokół uchwały Sądu Najwyższego z 28 stycznia 2016 r., I KZP 15/15 jest artykuł polemiczny Jacka Dudy nt. odpowiedzialności karnej za obrót narkotykami poza granicami Polski. Tomasz Tyburcy analizuje kwestię możliwych postaci zbiegu przestępstwa rozboju i wymuszenia rozbójniczego, Maciej Małolepszy rozważa możliwość orzekania wobec sprawcy częściowego zakazu wykonywania zawodu, zaś Mikołaj Grzesik podejmuje problemy przedawnienia karalności czynu, skoncentrowane wokół wykładni art. 102 k.k. W niniejszym zeszycie publikujemy także opracowania Andrzeja Jezuska poświęcone prawu karnemu skarbowemu oraz Agnieszki Podemskiej na temat baz danych DNA w Polsce.

 

• Agnieszka Barczak-Oplustil - Wejście w życie regulacji prawa Unii Europejskiej a zakres odpowiedzialności karnej za czyn zabroniony opisany w formie blankietu (studium przypadku)
  

prawo Unii Europejskiej, obrót instrumentami finansowymi, zakaz wykorzystywania informacji niejawnych, zasady wykładni prawa

Artykuł ma na celu odpowiedź na pytanie o zakres odpowiedzialności karnej za przestępstwa opisane w ustawie z dn. 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi, po wejściu w życie tzw. rozporządzenia MAR i braku implementacji tzw. dyrektywy MAD II. Problem, jaki powstał stanowi konsekwencję blankietowego charakteru przepisów karnych, odwołujących się do konkretnych przepisów ustawy regulujących bezprawne zachowania, podczas gdy od momentu wejścia w życie rozporządzenia MAR zakres bezprawności w praktyce dekodowany będzie z przepisów rozporządzenia MAR. Odpowiedź na to pytanie wymaga analizy art. 91 ust. 3 Konstytucji oraz możliwości odmiennego rozumienia terminu „kolizja”, użytego w tym przepisie w przypadku, w którym jej przedmiotem mają być regulacje należące do różnych systemów normatywnych.

• Szymon Tarapata, Grzegorz Jan Artymiak - Przepis karny odsyłający do regulacji kolidującej z rozporządzeniem Unii Europejskiej (konsekwencje w perspektywie zasad wykładni)

prawo Unii Europejskiej, obrót instrumentami finansowymi, zakaz wykorzystywania informacji niejawnych, zasady wykładni prawa

Opracowanie ma na celu udzielenie odpowiedzi na pytanie o sposób interpretacji granic typu czynu zabronionego z art. 181 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi po 3 lipca 2016 r. Analiza oparta jest przede wszystkim na aplikacji koncepcji norm sprzężonych, a także konieczności odróżniania bezprawności oraz karalności. Podkreślana jest także konieczność uwzględniania przy dokonywaniu interpretacji „na styku” prawa krajowego oraz prawa unijnego celu, w jakim uchwalane jest to ostatnie.

• Michał Derek - Przepis karny odsyłający do regulacji kolidującej z rozporządzeniem Unii Europejskiej (konsekwencje w perspektywie zasady nullum crimen sine lege)

prawo Unii Europejskiej, obrót instrumentami finansowymi, zakaz wykorzystywania informacji niejawnych, zasady wykładni prawa

W artykule podjęto próbę rozstrzygnięcia kwestii przypisania sprawcy odpowiedzialności karnej za zachowanie polegające na wykorzystaniu informacji niejawnej wbrew zakazowi określonemu w art. 156 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi, wobec jednoczesnego obowiązywania rozporządzenia Unii Europejskiej definiującego pojęcie informacji niejawnej oraz sposoby jej wykorzystywania. W pracy odwołano się do rozróżnienia „obowiązywania” i „stosowania” wypracowanego w nauce teorii prawa. W dalszej kolejności wskazano na dogmatyczne podstawy zasady pierwszeństwa prawa Unii Europejskiej oraz instytucji odesłania w kontekście zasady nullum crimen sine lege. W podsumowaniu sformułowano wniosek, zgodnie z którym niestosowalny in concreto art. 156 ust. 1 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi stanowi jedyne źródło bezprawności dla typu czynu zabronionego określonego w art. 181 ust. 1 tej ustawy. Stąd zachowanie naruszające zakaz ujawniania informacji poufnej wyrażony w rozporządzeniu MAR oraz w ustawie nie jest obecnie objęte kryminalizacją.

• Michał Rams - O sposobach rozwiązywania kolizji między prawem Unii Europejskiej a prawem krajowym (na przykładzie penalizacji niezachowania w tajemnicy informacji poufnych)
  

prawo Unii Europejskiej, obrót instrumentami finansowymi, zakaz wykorzystywania informacji niejawnych, zasady wykładni prawa

Podstawowym celem niniejszego artykułu jest udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy w konsekwencji braku możliwości powoływania się na niektóre przepisy ustawy o obrocie instrumentami finansowymi z uwagi na ich sprzeczność z rozporządzeniem MAR, zachowania sprowadzające się do naruszenia obowiązku zachowania w tajemnicy informacji poufnych podlegają aktualnie karze – czy też z uwagi na stwierdzone zaniechanie ustawodawcze doszło do ich niezamierzonej depenalizacji.

• Jacek Duda - Odpowiedzialność karna za obrót narkotykami poza granicami Polski (artykuł polemiczny)
  

przeciwdziałanie narkomanii, obrót narkotykami, zasada represji wszechświatowej, prawo karne międzynarodowe

Opracowanie stanowi polemikę z prezentowanym w literaturze i orzecznictwie stanowiskiem, zgodnie z którym istnieje możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności karnej w Polsce osoby, która popełniła przestępstwo obrotu narkotykami poza granicami kraju. Zdaniem autora zachowanie takie jest bezkarne na gruncie polskiego porządku prawnego. Ponadto możliwości karania za takie czyny nie można wywodzić z przyjętych przez Polskę zobowiązań międzynarodowych.

• Tomasz Tyburcy - Z problematyki rozboju i wymuszenia rozbójniczego (właściwy czy niewłaściwy zbieg art. 280 i 282 k.k.?

kradzież, wymuszenie rozbójnicze, zbieg przepisów, rozbój

Prawie powszechnie przyjmuje się, że w przypadku przestępstwa wymuszenia rozbójniczego (art. 282 k.k.) mienie nie przechodzi w posiadanie sprawcy natychmiast, jak ma to miejsce przy rozboju (art. 280 k.k.). W ten sposób rozróżnia się oba te przestępstwa. Sprawca wymuszenia rozbójniczego obejmuje mienie w posiadanie w przyszłości i przez to pokrzywdzony ma możliwość uratowania mienia poprzez zawiadomienie organów ścigania. W artykule zaprezentowano trzy koncepcje rozumienia znaczenia przesłanki „natychmiastowości”. Wydaje się, że znamiona rozboju i wymuszenia rozbójniczego krzyżują się ze sobą. Alternatywnym sposobem odróżnienia obu przestępstw jest uznanie, że zmuszenie do wydania rzeczy ruchomej natychmiast nie wypełnia znamion rozboju, lecz wymuszenia rozbójniczego. Porównywane typy czynów zabronionych różnią się stroną podmiotową (celem działania). Sprawca rozboju działa w celu przywłaszczenia rzeczy ruchomej. Natomiast sprawca wymuszenia rozbójniczego działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.

• Maciej Małolepszy - Częściowy zakaz wykonywania zawodu

zakaz wykonywania zawodu, wolność wykonywania zawodu, środek karny

W świetle obecnego orzecznictwa Sądu Najwyższego niedopuszczalne jest orzeczenie zakazu wykonywania zawodu na podstawie art. 41 § 1 k.k. ograniczonego do wykonywania określonych czynności. Ta interpretacja powoduje, że skazani, którzy mogliby wykonywać swój zawód w ograniczonym zakresie, są pozbawieni takiej możliwości. Niniejsza publikacja przedstawia argumenty przemawiające za odmienną interpretacją art. 41 § 1 k.k. oraz za zmianą treści art. 41 § 1 i 1a k.k., która wprost będzie przewidywać możliwość orzeczenia częściowego zakazu wykonywania zawodu..

• Mikołaj Grzesik - Artykuł 102 k.k. po nowelizacji (studium przypadku)

przedawnienie, wszczęcie postępowania karnego, prokuratura

Przedmiotem artykułu jest analiza nowego brzmienia art. 102 k.k. w kontekście dotychczasowej praktyki prokuratorskiej dotyczącej formułowania postanowienia o wszczęciu postępowania. Uwagi poczynione zostały na kanwie studium przypadku stanowiącego przyczynek do rozważań prawnych w zakresie wykładni art. 102 k.k. Opracowanie zawiera również propozycję zmiany praktyki w zakresie redagowania decyzji inicjującej postepowania w taki sposób być uniknąć sygnalizowanych problemów procesowych.

• Andrzej Jezusek - Należność publicznoprawna uszczuplona przestępstwem skarbowym jako korzyść majątkowa podlegająca przepadkowi

podatek, przepadek, korzyść majątkowa, należność publicznoprawna

Przedmiotem opracowania jest możliwość orzeczenia przepadku korzyści majątkowej wynikającej z przestępstwa wiążącego się z brakiem zadeklarowania lub uiszczenia należności publicznoprawnej. Autor twierdzi, że ww. korzyść majątkowa nie może podlegać przepadkowi, ponieważ nie wiążę się ona z żadnym konkretnym składnikiem majątkowym. Nadto Kodeks karny skarbowy odróżnia instytucję przepadku korzyści majątkowej od instytucji obowiązku uiszczenia należności publicznoprawnej.

• Agnieszka Podemska - Baza danych DNA w Polsce (uwagi na temat funkcjonowania)

trałowanie, trafienie, próbka DNA, profil DNA, baza danych DNA, wyszukiwanie rodzinne

Przedmiotem artykułu są wybrane, najbardziej kontrowersyjne kwestie związane z funkcjonowaniem  bazy danych DNA w Polsce. Niniejsze opracowanie jest próbą dokonania analizy statystycznej oraz prawnej powyższego zagadnienia. Zawiera propozycje rozwiązań legislacyjnych dotyczących art. 21d ustawy o Policji. Dotyka także problematyki wykorzystania innowacyjnych metod śledczych, w tym tzw. familial searching. Artykuł jest skierowany w głównej mierze do praktyków, którzy na co dzień stykają się z problemem wykrywania przestępstw oraz ich sprawców.

Zeszyt 4/2016

Od redakcji

W czwartym zeszycie „Czasopisma Prawa Karnego i Nauk Penalnych”, w jubileuszowym, dwudziestym roku funkcjonowania Czasopisma, publikowane są artykuły poświęcone m.in. projektowanym zmianom w prawie karnym oraz opracowania z zakresu prawa karnego porównawczego. Artykuły poruszają zagadnienia ochrony życia i zdrowia dziecka poczętego w perspektywie najnowszych propozycji legislacyjnych (tzw. obywatelski projekt zaostrzający przesłanki dopuszczalnej aborcji), analizują konsekwencje funkcjonowania rządowego programu pomocy w wychowywaniu dzieci „500+” dla odpowiedzialności karnej sprawcy przestępstwa niealimentacji, traktują o definicji podejrzanego i oskarżonego w kontekście konstytucyjnego prawa do obrony, a także omawiają kwestie wykorzystania zwłok i szczątków ludzkich do celów dydaktycznych pod kątem odpowiedzialności karnej za znieważenie zwłok. Prace prawnoporównawcze poświęcone są karom nieizolacyjnym w litewskim prawie karnym, instytucji usiłowania, czynnego żalu, dobrowolnego odstąpienia od popełnienia przestępstwa oraz przygotowania do przestępstwa w prawie karnym Ukrainy. W artykule napisanym w języku angielskim autorzy omawiają zagadnienia hazardu w Internecie. Dziękując za niesłabnące zainteresowanie „Czasopismem Prawa Karnego i Nauk Penalnych”, tak ze strony Czytelników, jak również Autorów publikujących na łamach kwartalnika, zachęcamy do lektury bieżących i archiwalnych zeszytów oraz debaty naukowej w kolejnych latach funkcjonowania Czasopisma.

• Ewa Plebanek - Życie i zdrowie dziecka poczętego jako przedmiot prawnokarnej ochrony (wybrane problemy wykładnicze w perspektywie najnowszych propozycji legislacyjnych)
  

przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, ustawa o leczeniu niepłodności, zapłodnienie in vitro, śmierć dziecka poczętego, przerwanie ciąży, aborcja

Artykuł zawiera dogmatyczną analizę norm prawa karnego odnoszących się do ochrony życia i zdrowia istoty ludzkiej w prenatalnym okresie rozwoju. Punktem wyjścia dla prowadzonych rozważań jest proponowana definicja „dziecka poczętego” zawarta w obywatelskim projekcie ustawy o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży oraz Kodeksu karnego autorstwa Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej „Stop aborcji” (druk 784, Sejm VIII kadencji); definicja zarodka ludzkiego oraz zarodka ludzkiego zdolnego do prawidłowego rozwoju zawarta w art. 2 ust. 1 pkt 28 i art. 23 ust. 2 ustawy z dnia 25 czerwca 2016 o leczeniu niepłodności; projektowany art. 162a § 1 z projektu nowelizacji części szczególnej Kodeksu karnego autorstwa Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego z dnia 5 listopada 2013 r., przewidujący odpowiedzialność karną za czyny skierowane przeciwko życiu i zdrowiu człowieka w odniesieniu do czynów skierowanych przeciwko życiu i zdrowiu dziecka poczętego zdolnego do samodzielnego życia poza organizmem matki, a także ujęcie znamion czynności wykonawczej typów czynów zabronionych odnoszących się do ataków na życie i zdrowie istoty ludzkiej „w okresie prenatalnym” w wymienionych powyżej aktach normatywnych i ich projektach. Uwagi de lege ferenda i analizę przedstawionych rozwiązań  poprowadzono z perspektywy ogólniejszych zasad prawa karnego i wskazań prawidłowej techniki legislacyjnej, zwracając przy tym uwagę na kwestie mogące budzić wątpliwości interpretacyjne. Celem niniejszego artykułu jest spojrzenie na aktualny stan prawny oraz propozycje jego zmiany w aspekcie dogmatycznym, z pominięciem aspektu kryminologicznego i aksjologicznego oraz sformułowanie na tej podstawie postulatów de lege ferenda.

• Mikołaj Małecki - Przestępstwo niealimentacji w perspektywie zmian (uwagi do rządowego projektu nowelizacji art. 209 k.k. z 28 października 2016 r.)

przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece, obowiązek alimentacyjny, nowelizacja prawa karnego

W artykule zostały przedstawione założenia rządowego projektu nowelizacji art. 209 k.k. z 28 października 2016 r., dotyczące odpowiedzialności karnej za uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego. Przeprowadzone analizy zostały oparte na metodzie analizy dogmatycznej w prawie karnym, z uwzględnieniem aspektu konstytucyjnego. W rezultacie wskazano, że proponowane zmiany nie zostały odpowiednio uzasadnione, a rozszerzenie zakresu kryminalizacji przestępstwa niealimentacji narusza zasadę ultima ratio prawa karnego.

• Paweł Nowak - Definicja podejrzanego i oskarżonego a konstytucyjne prawo do obrony

postępowanie karne, prawo do obrony, podejrzany, analiza konstytucyjna

Autor analizuje zasięg prawa do obrony w aspekcie czasu jego obowiązywania w kontekście przepisów Konstytucji RP, wiążących Polskę umów międzynarodowych oraz regulacji ustawowych, dochodząc do wniosku, iż Konstytucja RP zapewnia prawo do obrony już od momentu podjęcia przez organy ścigania jakiejkolwiek czynności o charakterze dochodzeniowo-śledczym względem danej osoby, nawet w przypadku braku ich wiedzy o tej okoliczności. Rozważania zmierzają do konkluzji, że art. 6 k.p.k. w zw. z art. 71 § 3 k.p.k. w zakresie, w jakim gwarantują prawo do obrony dopiero od momentu uzyskania statusu co najmniej podejrzanego, oraz art. 233 § 1a k.k. w zw. z art. 233 § 3 k.k. w zakresie, w jakim przewidują karalność faktycznego sprawcy przestępstwa za składanie fałszywych zeznań co do okoliczności dotyczących tego czynu mających wpływ na jego odpowiedzialność karnoprawną, są niezgodne z art. 42 ust. 2 Konstytucji RP. Autor neguje dotychczas prezentowane koncepcje wykładni przepisów gwarantujących prawo do obrony, zapewniających ich zgodność z Konstytucją RP, jako odbiegające od zasad wykładni tekstów prawnych, jednocześnie postulując stwierdzenie ich niekonstytucyjności przez Trybunał Konstytucyjny w przewidzianym do tego trybie oraz rezygnację przez ustawodawcę z obowiązującej w polskim procesie karnym formalnej definicji podejrzanego i modelu jego desygnowania w drodze wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów, na rzecz przyjęcia materialnej definicji, gdzie charakter konstytutywny miałoby podjęcie czynność operacyjno-śledczych wobec określonej osoby, nawet w przypadku braku wiedzy organu o tej okoliczności.

• Jacek Barcik, Łukasz Pilarz - Wykorzystanie zwłok i szczątków ludzkich przez studentów do celów dydaktycznych a przestępstwo znieważenia zwłok z art. 262 § 1 k.k.

zwłoki, szczątki ludzkie, znieważenie zwłok, odpowiedzialność karna

Artykuł podejmuje problematykę znieważenia zwłok i szczątków ludzkich przez studentów medycyny w toku zajęć dydaktycznych. Badaniu podlegają znamiona czynu zabronionego z art. 262 § 1 k.k. pod kątem możliwego popełnienia tego przestępstwa przez studentów. Autorzy odwołują się do zasad analizy normatywnej oraz wskazują na okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną studenta za znieważenie zwłok ludzkich.

• Janusz Raglewski, Gintaras Švedas, Justyna Levon - Kary nieizolacyjne w litewskim prawie karnym
  

kary nieizolacyjne, grzywna, kara ograniczenia wolności, polityka karna, litewskie prawo karne, prawo karne porównawcze

We współczesnej nauce prawa karnego coraz większego znaczenia nabiera przekonanie, że izolacja skazanego, jako konsekwencja zastosowania sankcji karnej, nie może stanowić podstawowego instrumentu walki z przestępczością. W polityce karnej prowadzi to do zwiększenia roli kar nieizolacyjnych. Analiza obejmuje ogólną charakterystykę tego rodzaju środków prawnokarnej reakcji w litewskim prawie karnym. Przedmiotem rozważań uczyniono regulacje prawnokarne kraju, któremu w polskiej literaturze karnistycznej poświęcono dotychczas stosunkowo mało uwagi. Zastosowana metoda prawno-porównawcza (bazująca nie tylko na brzmieniu stosownych przepisów, ale również danych statystycznych) przekonuje, że w polityce karnej realizowanej na gruncie polskiego i litewskiego ustawodawstwa kary nieizolacyjne mają istotne znaczenie w zwalczaniu drobnej i średniej przestępczości. Mimo wspólnej optyki, wyraźnie zauważalne równice występują w zakresie opisanych normatywnie podstaw aplikacji tego rodzaju środków penalnych. Ustawodawca litewski wykazuje dużą powściągliwość we wprowadzaniu do części ogólnej materialnego prawa karnego podstaw stosowania grzywny i kary ograniczenia wolności. Zasadnicza różnica występuje w podejściu do instytucji warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności. W Polsce ustawodawca dąży do ograniczenia jej stosowania, na Litwie mamy zaś do czynienia z wręcz przeciwną tendencją.

• Aleksander Wróbel - Instytucja usiłowania, czynnego żalu oraz dobrowolnego odstąpienia od popełnienia przestępstwa w prawie karnym Ukrainy
  

formy stadialne, usiłowanie, ukraińskie prawo karne, prawo karne porównawcze

W artykule omówiono instytucje usiłowania, dobrowolnego odstąpienia od popełnienia przestępstwa oraz czynnego żalu w ukraińskim prawie karnym. Poddano analizie rozwój wskazanych instytucji w kodeksach karnych obowiązujących na terenie dzisiejszej Ukrainy od lat 60. XX wieku. Ukraińskie prawo karne wyróżnia się od rozwiązań przyjętych w innych kodeksach karnych byłych państw radzieckich. Pierwszą odmiennością jest zdefiniowanie przestępstwa niezakończonego w ukraińskim Kodeksie karnym. Kolejną nowością jest instytucja czynnego żalu, która wspólnie z dobrowolnym odstąpieniem od popełnienia przestępstwa uzupełnia instytucję usiłowania.

• Iryna Vakula - Przygotowanie do przestępstwa w prawie karnym Ukrainy i Polski (analiza prawnoporównawcza)

formy stadialne, przygotowanie do przestępstwa, ukraińskie prawo karne, prawo karne porównawcze

W artykule została przeprowadzona analiza porównawcza instytucji przygotowania do przestępstwa w prawie karnym Ukrainy i Polski. Zwrócono uwagę na sposób wprowadzenia odpowiedzialności karnej za czynności przygotowawcze oraz wskazano na najczęściej pojawiające się wątpliwości interpretacyjne w ukraińskim prawie karnym, związane z penalizacją przygotowania do przestępstwa.

• Bartosz Kwiatkowski, Joanna Uchańska - The online gambling selected issues. The role of anti-money laundering policy for consumer protection

Artykuł w języku angielskim

jednolity rynek cyfrowy, pranie pieniędzy, unijna ochrona praw konsumentów, hazard internetowy

Artykuł opisuje prawo dostępu każdego konsumenta do najlepszych produktów i usług tak konwencjonalnych, jak i internetowych, w tym gier hazardowych. Prawo to, w opinii autorów, oznacza, że gry hazardowe powinny być uczciwe oraz że muszą być napędzane przez sprawiedliwy podział zysków między właścicielami kasyn i graczami. Zbadane przypadki wykazują, że hazardowa działalność internetowa może przyczynić się do wzrostu liczby uzależnień lub przestępczości, w tym oszustw i prania pieniędzy. Niemniej, według autorów tekstu, ryzyko dysfunkcyjnych i patologicznych zjawisk nie może być powodem wprowadzenia całkowitego albo częściowego zakazu prowadzenia działalność hazardowej. Analiza porównawcza prowadzi do wniosku, że mimo iż regulacje przeciwko praniu pieniędzy (AML) były wprowadzane, aby służyć interesowi publicznemu, poprzez zwalczanie przestępczości oraz utrzymanie stabilności systemu finansowego i ochronę obrotu gospodarczego. Jednakże AML to także pomocne i przydatne narzędzie w ochronie praw konsumentów. Autorzy starali się udowodnić, że AML i prawo ochrony konsumentów łączą się ze sobą i mimo pewnych ograniczeń, które nakładają na konsumentów (np. ograniczanie prywatności) zmierzają w jednym kierunku - gwarancji realizacji wspólnego dobra, nie tylko dla konsumentów, ale także dla przedsiębiorców, będących głównymi aktorami jednolitego rynku wewnętrznego, jak również jednolitego rynku cyfrowego.

digital single market, anti-money laundering, AML, EU CPL, online gambling

The paper describes the right of every consumer to have the best conventional and online products and services, include gambling. That right, in the opinion of authors, means that gambling is to be honest, and that has to be driven by fair share, both for casino owners and their users. The case study proved that online gambling may pose a risk of many increasing addictions and/or fraud or money laundering delinquency. However, authors reckon that the risk of dysfunctional and pathological phenomenon shall not lead to banning gambling entirely or partly. The comparative analysis leaded to the conclusion that the early-bird AML system served only the public interests of the country, including only the supporting of counteracting crimes and maintaining the stability of the financial system, or the protection of economic activity of business. The AML was described as the helpful and useful instrument for the public interest which is often understood and used as a consumer protection tool. Authors tried to prove that the AML and CPL combine each other and regardless of imposing some restriction (e.g. the limiting of privacy) intend to one direction – the guarantee of realization of common, public welfare not only for consumers, but also for entrepreneurs which both are central and leading actors of the internal (single) market as well as the digital single market.

Zeszyt 3/2016

 Od redakcji

Trzeci zeszyt „Czasopisma Prawa Karnego i Nauk Penalnych” w jubileuszowym, dwudziestym roku funkcjonowania Czasopisma, poświęcony jest w znacznej części zagadnieniom projektowanych oraz najnowszych nowelizacji prawa karnego materialnego i procedury karnej. Jan Kluza analizuje projekt nowelizacji ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej, którego celem jest kryminalizacja tzw. kłamstwa oświęcimskiego. Agnieszka Barczak-Oplustil formułuje uwagi krytyczne pod adresem prezydenckiego projektu zmian w Kodeksie karnym i ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich, dotyczących m.in. zaostrzenia odpowiedzialności karnej za czyny godzące w dobra prawne małoletnich do lat 15. Propozycję wprowadzenia nowego środka karnego, polegającego na zakazie korzystania z serwisów społecznościowych, przedstawia i uzasadnia Kamil Mamak. Proceduralne aspekty skazania bez przeprowadzania rozprawy w stanie prawnym począwszy od 15 kwietnia 2016 r. (Dz.U. 2016, poz. 437) analizuje Milena Garwol. Z kolei Szymon Tarapata pisze o niekonstytucyjności art. 517h § 1 Kodeksu postępowania karnego. W niniejszym zeszycie publikujemy także dwie analizy orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego, dwa opracowania z zakresu teorii prawa karnego oraz studium poświęcone rosyjskiemu prawu karnemu. Przedstawicieli poszczególnych dyscyplin akademickich oraz praktyków wymiaru sprawiedliwości zachęcamy do dyskusji o najbardziej aktualnych problemach związanych z tworzeniem, wykładnią i stosowaniem prawa karnego materialnego, procedury karnej i prawa karnego wykonawczego.

 

• Jan Kluza - Projektowany artykuł 55a ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej (analiza krytyczna)
  

„polskie obozy śmierci”, ludobójstwo, odpowiedzialność karna cudzoziemca, przestępstwo przeciwko interesom Rzeczpospolitej Polskiej, nowelizacja prawa karnego

W artykule został poddany analizie krytycznej projekt nowelizacji ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej, na mocy którego proponuje się wprowadzenie nowego typu czynu zabronionego zakazującego przypisywania odpowiedzialności Rzeczypospolitej Polskiej za nazistowskie zbrodnie z czasów II wojny światowej. Jest to kolejna próba penalizacji posługiwania się w dyskusji publicznej określeniem „polskie obozy śmierci”. Analiza projektu prowadzi do wniosku, iż jest on przejawem populizmu penalnego, a konstrukcja proponowanego art. 55a ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej obarczona jest wieloma wadami.

• Agnieszka Barczak-Oplustil - Prezydencki projekt nowelizacji Kodeksu karnego i ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich (kilka uwag krytycznych)

nieletni, ustawowe zagrożenie karą, wymiar kary, przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, nowelizacja prawa karnego

Autorka prezentuje uwagi do prezydenckiego projektu nowelizacji Kodeksu karnego oraz ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, który ukazał się 5 września 2016 r. Celem projektu jest zwiększenie ochrony osób małoletnich poniżej 15 roku życia oraz osób nieporadnych ze względu na swój stan psychiczny lub fizyczny. W artykule krytycznie odniesiono się do projektowanych zmian, wskazano również na niekonsekwencję polegającą na braku nowelizacji art. 10 § 2 k.k. oraz stosunkowo krótki okres vacatio legis projektowanej ustawy.

• Kamil Mamak - Zakaz korzystania z serwisów społecznościowych. Propozycja wprowadzenia nowego środka karnego

środek karny, media społecznościowe, nowelizacja Kodeksu karnego

Artykuł zawiera propozycję wprowadzenia nowego środka karnego polegającego na zakazie korzystania z serwisów społecznościowych takich jak np. Facebook czy Instagram, który mógłby otrzymać brzmienie: „Zakaz korzystania z internetowego serwisu społecznościowego obejmuje zakaz rejestrowania się, logowania oraz publikowania treści na wskazanym przez sąd serwisie”. Autor wskazuje na potrzebę wprowadzenia do Kodeksu karnego tego rodzaju środka karnego i omawia możliwe problemy związane z jego wprowadzeniem.

• Milena Garwol - Proceduralne aspekty tzw. skazania bez przeprowadzenia rozprawy po wejściu w życie ustawy nowelizującej Kodeks karny z 11 marca 2016 r.

tryby konsensualne, postępowanie karne, nowelizacja Kodeksu postępowania karnego

Tematem artykułu jest omówienie proceduralnych aspektów trybów konsensualnych uregulowanych w art. 335 k.p.k., funkcjonujących od 15 kwietnia 2016 r. (Dz.U. 2016, poz. 437). Dogmatycznej analizie poddano kwestie związane z treścią skargi, udziałem pokrzywdzonego w postępowaniu czy też odpowiednim stosowaniem działu 40 Kodeksu postępowania karnego. Obecnie obowiązującej regulacji nie sposób ocenić pozytywnie. Główne zarzuty stawiane pod jej adresem to wydłużenie postępowania, nieodpowiednia regulacja pozycji procesowej pokrzywdzonego oraz nadmierny formalizm związany z wnoszeniem oskarżeń do sądu.

• Szymon Tarapata - O (nie)konstytucyjności art. 517h § 1 k.p.k. słów kilka
  

postępowanie karne, postępowanie przyspieszone, wniosek o uzasadnienie wyroku

W niniejszym opracowaniu zaakcentowano fakt, że oskarżony, którego sprawa rozpoznawana jest w trybie przyspieszonym, ma – na gruncie aktualnie obowiązującego art. 517h § 1 k.p.k. – bardzo niewiele czasu na złożenie wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku sądu pierwszej instancji. Z tego powodu wyrażono wątpliwość co do zgodności wskazanego przepisu z Konstytucją RP.

• Ewa Grzęda - Niedopuszczalna „samodenuncjacja” czy legalny obowiązek informacyjny? Uwagi na marginesie wyroków Trybunału Konstytucyjnego z 12 marca 2014 r. (P 27/13) i 30 września 2015 r. (K 3/13)
  

prawo wykroczeń, prawo do obrony, obowiązek informacyjny, Trybunał Konstytucyjny

Artykuł stanowi krytyczną analizę instytucji unormowanej w art. 96 § 3 Kodeksu wykroczeń w świetle dwóch orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, dotyczących fundamentalnych wątpliwości w zakresie dopuszczalności ingerencji państwa w życie prywatne obywateli oraz granic prawa do obrony przysługującego osobie, której odpowiedzialność karna jest lub potencjalnie może być ustalana. Autorka krytycznie ocenia umieszczenie obowiązku nałożonego na właścicieli (posiadaczy) pojazdów mechanicznych w obszarze prawa karnego sensu largo oraz polemizuje ze stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego w kwestii przysługującego sprawcy prawa do obrony.

• Michał Peno - Problem sposobu pojmowania i roli winy w prawie karnym (od dogmatyki do wartości)

wina, zasady odpowiedzialności karnej, teoria prawa karnego

Artykuł ma przyczynić się do podjęcia zintegrowanej, tj. filozoficznej i dogmatyczno-prawnej debaty nad pojęciem oraz funkcją winy w prawie karnym. W artykule podjęto próbę określenia ram dla symbolicznej roli czy funkcji winy jako tego składnika odpowiedzialności karnej, który jest kluczowy dla uzasadnienia karania. Przyjęto perspektywę polityczno-kryminalną, takie ujęcie bowiem najpełniej uzasadnia symboliczną rolę winy, która stanowi podstawowy warunek odpowiedzialności karnej, będąc zarazem elementem przesądzającym o tożsamości prawa karnego (w naszej kulturze prawnej). Pojęcie winy w badaniach dogmatyczno-prawnych odbiega jednak od jej moralnego źródła, co w wielu przypadkach przesądza o jej wyłącznie symbolicznym (a przez to konwencjonalnym, fikcyjnym) charakterze.

• Aleksandra Rychlewska - O gwarancyjnym modelu wykładni prokonstytucyjnej przepisów typizujących czyny zabronione pod groźbą kary

wykładnia prokonstytucyjna prawa karnego, dobro prawne, nullum crimen sine lege, zasada bezpieczeństwa prawnego jednostki

Przepisy typizujące czyny zabronione pod groźbą kary stanowią ograniczenie konstytucyjnych praw i wolności jednostki, i jako takie winny być opisane w akcie prawnym rangi ustawy (nullum crimen sine lege) i uzasadnione koniecznością ochrony pewnych dóbr przedstawiających wartość społeczną (nullum crimen sine periculo sociali). Mówiąc o wykładni prokonstytucyjnej prawa karnego mieć można na myśli takie zrekonstruowanie normy prawnej, która z jednej strony najlepiej zabezpiecza dobra prawne, z drugiej zaś mieści się w granicach językowego znaczenia przepisu ustawy. Przyjmując bowiem, że art. 42 ust. 1 Konstytucji RP wysławia regułę prawną, która nie podlega stopniowaniu tak na etapie stanowienia, jak i stosowania prawa, przepis – aby spełniać konstytucyjny standard – musi precyzyjnie wyznaczać zakres kryminalizacji. Mając na uwadze akceptowaną przez Trybunał Konstytucyjny praktykę prawodawczą posługiwania się znamionami odsyłającymi (blankietowymi), czy klauzulami generalnymi, w artykule stwierdza się, że granice czynów karalnych częstokroć dookreślane są przez władze wykonawczą i sądowniczą. Zasada nullum crimen sine lege funkcjonuje tu zatem jako zasada optymalizacyjna, która może być spełniona tylko w jakimś stopniu. Autorka twierdzi, że model wykładni prokonstytucyjnej winien uwzględniać wartość bezpieczeństwa prawnego jednostki, która nie została należycie zabezpieczona przez prawodawcę.

• Joanna Machlańska - Wymiar kary za zbieg przestępstw i zbieg wyroków w rosyjskim prawie karnym

zbieg przestępstw, zbieg wyroków, wymiar kary, rosyjskie prawo karne, prawo karne porównawcze

Instytucja wymiaru kary za zbieg przestępstw i zbieg wyroków tworzy mechanizm redukcyjny pozwalający na orzeczenie jednej kary w miejsce kilku kar podlegających łączeniu oraz na wykonaniu jednej kary. Znamienną cechą rosyjskiego systemu prawa karnego jest to, że tylko w przypadku kary pozbawienia wolności ustawodawca zdecydował się wprowadzić podwyższoną górną granicę kary końcowej w ramach orzekania o odpowiedzialności karnej za popełnienie wielu przestępstw.

• Adam Kasperkiewicz - Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 9 lipca 2015 r., III KK 375/14

postępowanie karne, prawo karne intertemporalne, przyczyna odwoławcza, nowelizacja Kodeksu postępowania karnego

Sąd Najwyższy w komentowanym orzeczeniu rozważał zagadnienie intertemporalne, czy naruszenie przez sąd powszechny przed 1 lipca 2015 r. przepisów procedury karnej, stanowiące bezwzględną podstawę odwoławczą, rodzi obowiązek uwzględnienia tego uchybienia poza granicami zaskarżenia i zarzutów, jeżeli w dacie rozpoznania środka odwoławczego to uchybienie straciło charakter przyczyny odwoławczej określonej w art. 439 § 1 pkt 11 k.p.k. Rozstrzygnięcie problemu nastąpiło w oparciu o regułę kolizyjną mówiącą, że skutki uchybienia procesowego oceniać należy nie według ustawy obowiązującej w chwili jego zaistnienia, a obowiązującej w chwili rozstrzygania środka odwoławczego. Autor glosy poddaje częściowo krytycznej ocenie przyjęte przez Sąd Najwyższy rozwiązanie, wskazując na możliwe problemy interpretacyjne, jakie może rodzić w przyszłości jego zastosowanie, przedstawia własną interpretację przepisów wprowadzających zmiany do Kodeksu postępowania karnego uchwalone ustawą z dn. 27 września 2013 r., Dz. U. 2013, poz. 1247 oraz rozważa możliwość konwersji uchybienia o bezwzględnym charakterze odwoławczym we względną podstawę odwoławczą, które sąd rozpoznający środek zaskarżenia mógłby uwzględniać ex officio.

 

Zeszyt 2/2016 

Od redakcji

W drugim zeszycie „Czasopisma Prawa Karnego i Nauk Penalnych”, w jubileuszowym, dwudziestym roku funkcjonowania Czasopisma publikujemy cztery opracowania naukowe poświęcone najnowszym zmianom w prawie karnym materialnym i procedurze karnej, wynikającym z uchwalenia w dniu 11 marca 2016 r. dwóch ustaw nowelizujących Kodeks karny i Kodeks postępowania karnego (Dz.U. 2016, poz. 428 i 437), które weszły w życie 15 kwietnia 2016 r. Andrzej Zoll omawia zmiany dotyczące środków probacyjnych. Mikołaj Małecki stara się odpowiedzieć na pytanie, co zmienia nowelizacja art. 37b k.k., przewidującego instytucję tzw. sekwencji kar. Marcin Byczyk poddaje analizie prawnokarne konsekwencje uchylenia art. 59a k.k., który przewidywał możliwość umorzenia postępowania karnego po pojednaniu się sprawcy czynu zabronionego z pokrzywdzonym, zwracając uwagę na problem zniesionej społecznej szkodliwości czynu zabronionego. W opracowaniu poświęconym nowelizacji przepisów postępowania karnego Paweł Czarnecki analizuje wprowadzoną do nowego rozdziału 55a Kodeksu postępowania karnego dyskusyjną instytucję skargi do Sądu Najwyższego na wyrok sądu odwoławczego. W bieżącym zeszycie publikujemy również artykuły poświęcone kryteriom przypisania skutku w prawie karnym, statusowi płodu ludzkiego, wpływowi działalności artystycznej na ocenę stopnia społecznej szkodliwości czynu zabronionego oraz interpretacji znamion przestępstwa biernej korupcji gospodarczej (art. 296a § 1 k.k.), a także dwie glosy do orzeczeń Sądu Najwyższego. Zachęcając do lektury niniejszego zeszytu, zapraszamy przedstawicieli nauki prawa karnego i praktyków wymiaru sprawiedliwości do dyskusji na łamach „Czasopisma Prawa Karnego i Nauk Penalnych” o aktualnych oraz kontrowersyjnych zagadnieniach tworzenia, interpretowania oraz stosowania prawa karnego materialnego, procedury karnej i prawa karnego wykonawczego”.

 

• Andrzej Zoll - Zmiany w zakresie środków probacyjnych (ustawa nowelizująca Kodeks karny z 11 marca 2016 r.)
  

środki probacyjne, warunkowe umorzenie postępowania karnego, warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności, nowelizacja prawa karnego

Artykuł dotyczy nowelizacji wybranych przepisów o warunkowym umorzeniu postępowania karnego i warunkowym zawieszeniu wykonania kary pozbawienia wolności, wprowadzonych ustawą z 11 marca 2016 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2016, poz. 437). Autor pozytywnie ocenia zmiany wprowadzone do treści art. 67 § 3 zd. 2 k.k. oraz dodanie do art. 76 § 2 k.k. regulacji dotyczącej zatarcia skazania w wypadku środka zabezpieczającego. Autor omawia błędy i wynikające z nich kontrowersje w zakresie znowelizowanego art. 37b k.k., art. 67 § 3 zd. 1 k.k., art. 75 § 3a k.k., art. 75a § 1 k.k. oraz art. 76 k.k., a także wskazuje na potrzebę zmian, których ustawodawca nie zdecydował się uchwalić. W szczególności wyraża pogląd, że art. 75a k.k., określający instytucję zamiany kary pozbawienia wolności na grzywnę albo karę ograniczenia wolności, powinien zostać uchylony.

• Mikołaj Małecki - Co zmienia nowelizacja art. 37b k.k.?

sekwencja kar, warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności, reguły wykładni prawa, nowelizacja prawa karnego

W artykule została omówiona instytucja jednoczesnego orzekania kary pozbawienia wolności i kary ograniczenia wolności określana jako sekwencja kar, wprowadzona do art. 37b Kodeksu karnego ustawą z dn. 20 lutego 2015 r. (Dz.U. poz. 396), w kontekście nowelizacji prawa karnego ustawą z dn. 11 marca 2016 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 437), w wyniku której do treści art. 37b k.k. zostało dodane nowe zdanie głoszące: „Przepisów art. 69–75 nie stosuje się”. Przeprowadzone analizy zostały oparte na metodzie analizy dogmatycznej w prawie karnym, a także metodzie analizy krytycznej w zakresie spotykanych w nauce prawa karnego poglądów na temat art. 37b k.k., uwzględniając ustalenia z zakresu teorii prawa, w szczególności koncepcję normatywności znaczenia i języka dyskutowaną przez filozofów języka oraz zjawiska redundancji semantycznej i superfluum na gruncie Kodeksu karnego. Pomocniczo została wykorzystana metoda uwzględniająca rolę dewiacji semantycznych w analizach lingwistycznych. W rezultacie przeprowadzonych rozważań zarysowano, iż sekwencyjna kara pozbawienia wolności orzekana na podstawie art. 37b k.k. w żadnym przypadku nie mogła być warunkowo zawieszana na okres próby przed wejściem w życie ustawy nowelizującej z 11 marca 2016 r., tj. przed dniem 15 kwietnia 2016 r. Począwszy od 15 kwietnia 2016 r. sekwencyjna kara pozbawienia wolności wymierzana na podstawie art. 37b k.k. może zostać warunkowo zawieszona na okres próby na podstawie art. 60 § 5 k.k., którego to przepisu nie zawiera klauzula: „Przepisów art. 69–75 nie stosuje się”.

• Marcin Byczyk - Uchylenie art. 59a k.k. a zagadnienie „zniesionej społecznej szkodliwości czynu zabronionego”

umorzenie kompensacyjne, pojednanie się z pokrzywdzonym, społeczna szkodliwość czynu zabronionego, nowelizacja prawa karnego

Artykuł problematyzuje kwestie reformy polskiego Kodeksu karnego w zakresie tzw. umorzenia postępowania karnego ze względu na pojednanie się pokrzywdzonego i sprawcy czynu zabronionego. Taka możliwość została wprowadzona do Kodeksu karnego z dniem 1 lipca 2015 r. w nowo dodanym art. 59a k.k. Nowelizacja ta została jednak uchylona ustawą z dnia 11 marca 2016 r. ze skutkiem na dzień 15 kwietnia 2016 (Dz.U. 2016, poz. 437). W uzasadnieniu uchylenia tego przepisu po tak krótkim czasie posłużono się argumentami, które trudno uznać za zrozumiałe. Ich bliższa analiza ukazuje, iż uchylenie art. 59a k.k. jest przejawem populizmu penalnego. Niezależnie od wskazanych braków argumentacyjnych, celem artykułu jest odpowiedź na pytanie, czy w stanie prawnym po 15 kwietnia 2016 r. jest możliwe umorzenie postępowania karnego w przypadku przestępstw o niewielkim ciężarze gatunkowym ze względu na pojednanie się sprawcy czynu zabronionego z pokrzywdzonym. Analiza dogmatyczna i teoretycznoprawna przeprowadzona w artykule doprowadza do wniosku, iż jest tak faktycznie. Podstawą tego wniosku jest konstatacja, iż analizowany czyn nie charakteryzuje się już społeczną szkodliwością w stopniu wyższym niż znikomy. Stąd też, wbrew populistycznym zamierzeniom ustawodawcy nowelizującego Kodeks karny w marcu 2016 r. stan prawny w omawianym zakresie nie uległ zmianie – zmianie uległa jedynie podstawa prawna umorzenia postępowania karnego ze względu na pojednanie się sprawcy czynu zabronionego o niewielkim ciężarze gatunkowym z pokrzywdzonym.

• Paweł Czarnecki - Skarga na wyrok sądu odwoławczego. (Non)sens nowego rozdziału 55a Kodeksu postępowania karnego?
  

apelacja, kasacja, postępowanie odwoławcze, nadzwyczajne środki zaskarżenia, skarga, wyrok sądu odwoławczego, kontradyktoryjność, Komisja Kodyfikacyjna Prawa Karnego, nowelizacja postępowania karnego

W artykule przedstawiono nadzwyczajny środek zaskarżenia, jakim jest skarga do Sądu Najwyższego na wyrok sądu odwoławczego, uchylający wyrok sądu pierwszej instancji i przekazujący sprawę do ponownego rozpoznania. Środek ten został opisany w rozdziale 55a Kodeksu postępowania karnego, a wprowadzono go ustawą nowelizującą z dnia 11 marca 2016 r. (Dz.U. 2016, poz. 437). Autor zwraca uwagę na specyfikę skargi, wymogi zastosowania tej regulacji, tryb jej rozpoznawania oraz na skutki procesowe wejścia w życie nowych przepisów w dniu 15 kwietnia 2016 r. W artykule zwrócono uwagę na niespójności i niekonsekwencje ustawodawcy w odniesieniu do nieprzemyślanej i niespójnej nowelizacji przepisów procesowych, która ponownie zmienia model postępowania karnego, a w szczególności zwiększa ryzyko przewlekłości postępowania karnego.

• Marcin Lipski - Kolizja odpowiedzialności za przestępny skutek w przypadku współdziałania wielu osób w procesie leczenia
  

kolizja odpowiedzialności, współdziałanie w procesie leczenia, kryteria obiektywnego przypisania skutku

Artykuł poświęcony jest zagadnieniu odpowiedzialności karnej za błędy medyczne w przypadku współdziałania wielu osób w procesie leczenia. Rozważania dotyczą w szczególności wybranych zagadnień odpowiedzialności karnej za przestępstwa skutkowe oraz kwestii obiektywnego przypisania skutku. Szczególny nacisk położony został na przypadki kolizji odpowiedzialności za skutek w sytuacjach współdziałania wielu osób w procesie leczenia. Zagadnienie to zostało przedstawione zarówno w ujęciu teoretycznym, jak i praktycznym, w oparciu o przykłady pochodzące z praktyki polskich sądów powszechnych. W artykule została podjęta próba opracowania kryteriów, na podstawie których możliwe jest rozstrzygnięcie przypadków kolizji odpowiedzialności za przestępny skutek. Kluczowa dla rozstrzygnięcia kolizji jest ocena istotności naruszenia reguł postępowania z dobrem prawnym oraz odniesienie się do cech podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych. Znaczenie w tym zakresie może mieć w szczególności fakt pełnienia funkcji kierowniczej w danym podmiocie leczniczym, posiadanie określonej specjalizacji czy też wysoki poziom doświadczenia zawodowego w danej dziedzinie medycyny. Nie bez wpływu na stopień przyczynienia się do powstania skutku pozostają także okoliczności o charakterze przedmiotowym. Znaczenie może mieć w szczególności fakt, że popełnienie błędu było wynikiem naruszenia normy postępowania przy wykonywaniu procedury rutynowej, niewymagającej posiadania specjalistycznej wiedzy medycznej.

• Michał Derek - Nieumyślne spowodowanie śmierci płodu ludzkiego w świetle etyki i polskiego prawa karnego

nieumyślne spowodowanie śmierci, ochrona życia w fazie prenatalnej, bioetyka, źródła prawa karnego, funkcje prawa karnego

Tekst porusza kwestię kryminalizacji czynów skutkujących śmiercią płodu ludzkiego. Autor wskazuje na filozofię oraz etykę jako podstawy dla określenia pozycji prawnej istoty ludzkiej w fazie prenatalnej. W tym celu zostają przedstawione poglądy etyczne reprezentujące znaczące stanowiska w sporze o status moralny płodu. Następnie przywołany zostaje standard ochrony płodu ludzkiego wynikający z Konstytucji RP i prawa międzynarodowego oraz obowiązujące przepisy polskiego prawa karnego. Autor komentuje stanowiska uznające konieczność rozszerzenia ochrony istoty ludzkiej w fazie prenatalnej i wykazuje, że narzędziem służącym temu celowi powinno być prawo karne. Argumentów dostarczają etycy i filozofowie wskazujący na zależność między statusem płodu a zakresem karalności pozbawienia jego życia. De lege ferenda postuluje się kryminalizację każdego czynu nieumyślnego, który powoduje śmierć płodu ludzkiego, z wyjątkiem popełnienia takiego czynu przez matkę dziecka.

• Mariusz Kusion - Działalność artystyczna a ocena stopnia społecznej szkodliwości czynu

społeczna szkodliwość czynu, kwalifikacja prawna czynu, działalność artystyczna

W artykule podjęto próbę oceny, czy popełnienie czynu zabronionego w ramach działalności artystycznej może wywierać wpływ na ocenę stopnia społecznej szkodliwości tego czynu. Wykazano, że działalność artystyczna nie stanowi sui generis przesłanki do oceny stopnia karygodności czynu, ani tym bardziej nie przesądza z góry o jego znikomości. Nie znaleziono podstaw do twierdzenia, że wsparcie artystycznego przedsięwzięcia przez administrację publiczną (np. finansowo, organizacyjnie) determinuje znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu. Stwierdzono, że również właściwości i warunki osobiste sprawcy (np. to, że jest artystą) nie powinny mieć wpływu na ocenę stopnia społecznej szkodliwości czynu. Zanalizowano kodeksowe okoliczności oceny stopnia społecznej szkodliwości czynu z art. 115 § 2 k.k. w kontekście realiów działalności artystycznej. Stwierdzono, że fakt popełnienia czynu zabronionego w ramach ekspresji artystycznej stanowi cechę indywidualizującą dany czyn, która konkretyzuje kodeksowe przesłanki, a zatem rzutuje na ocenę stopnia społecznej szkodliwości czynu.

• Michał Wantoła - Odpowiedzialność przedsiębiorców będących osobami fizycznymi oraz osób przez nich zatrudnionych za przestępstwo biernej korupcji gospodarczej (art. 296a § 1 k.k.)

korupcja gospodarcza, działalność gospodarcza, przedsiębiorca, szkoda majątkowa, czyn nieuczciwej konkurencji, niedopuszczalna czynność preferencyjna

W artykule podjęty został problem katalogu podmiotów mogących ponosić odpowiedzialność karną za przestępstwo biernej korupcji gospodarczej (art. 296a § 1 k.k.). Autor stawia pytanie o możliwość uznania za „jednostkę organizacyjną wykonującą działalność gospodarczą”, o jakiej mowa w tym przepisie, struktury organizacyjnej wykorzystywanej przez przedsiębiorcę jednoosobowego (przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną) do prowadzenia działalności gospodarczej. Odpowiedź na nie umożliwia w dalszej kolejności wskazanie, czy taki przedsiębiorca albo osoby przez niego zatrudnione mogą zostać pociągnięte do odpowiedzialności karnej na zasadzie art. 296a § 1 k.k. Podstawową metodą stosowaną w artykule jest wykładnia językowa art. 296a § 1 k.k. Jej wyniki zostały zweryfikowane w oparciu o wykładnię systemową i funkcjonalną. Autor formułuje również postulat de lege ferenda w kierunku odpowiedzialności osób związanych z przedsiębiorcą będącym osobą fizyczną stosunkiem pracy, umowy zlecenia lub umowy o dzieło za przestępstwo biernej korupcji gospodarczej.

• Łukasz Juszczyk - Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 30 września 2015 r., I KZP 8/15

postępowanie karne, postępowanie przygotowawcze, małoletni, pokrzywdzony, przedstawiciel ustawowy

Sąd Najwyższy przyjął, że stosowanie zakazu reprezentacji małoletnich pokrzywdzonych przez ich rodzica jest uzasadnione nie tylko w tych postępowaniach karnych, w których drugi rodzic jest oskarżonym, ale także na etapie in rem, w którym drugi rodzic jest osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa na szkodę małoletnich dzieci. Teza ta jest niezasadna, a argumenty przywołane na jej poparcie – nieprzekonujące. Autor twierdzi, że orzeczenie może doprowadzić w praktyce do niepotrzebnego przedłużenia postępowania przygotowawczego.

• Marcin Janusz Szewczyk - Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 27 stycznia 2015 r., V KK 195/14

postępowanie karne, postępowanie odwoławcze, reformationis in peius, reguły ne peius

Przedmiotem glosy jest instytucja zakazu reformationis in peius. Autor aprobuje rozstrzygnięcie merytoryczne, poddając jednocześnie krytyce pogląd prawny Sądu Najwyższego, zgodnie z którym nie stanowi naruszenia zakazu reformationis in peius wprowadzenie do motywów orzeczenia sądu drugiej instancji negatywnej prognozy kryminologicznej wobec sprawcy, decydującej o braku możliwości skorzystania z instytucji probacyjnej w postaci warunkowego zawieszenia wykonania orzeczonej kary. Autor zwraca również uwagę, że analiza rozstrzygnięcia pod kątem naruszenia zakazu reformationis in peius powinna odbywać się w poszczególnych sektorach orzeczenia. Niepogarszanie globalnej sytuacji procesowej oskarżonego lub nawet jej polepszenie pozostaje bez wpływu na ocenę naruszenia zakazu reformationis in peius, jeżeli choćby w jednym z sektorów rozstrzygnięcia dokonano modyfikacji, która obiektywnie jest niekorzystna z punktu widzenia jego interesu procesowego.