Zeszyt 1/2016

Od redakcji

Z satysfakcją inaugurujemy dwudziesty rok funkcjonowania „Czasopisma Prawa Karnego i Nauk Penalnych”, które powstało w 1997 r. w Krakowie. „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” to obowiązkowa lektura każdego karnisty. Od początku istnienia opublikowaliśmy przeszło 400 opracowań naukowych, interpretacji wchodzących w życie przepisów i krytycznych analiz orzecznictwa. Bierzemy udział w tworzeniu i dyskusji nad kształtem polskiego prawa karnego. Na łamach Czasopisma ukazywały się projekty nowelizacji Kodeksu karnego i procedury karnej wraz z komentarzami ekspertów, opinie legislacyjne i sprawozdania z konferencji naukowych. Dokładamy starań, aby najwyższe standardy nauki łączyć z ideą szybkiej komunikacji naukowej oraz otwartego dostępu do publikacji. Czytelnicy kwartalnika korzystają bezpłatnie z bogatego archiwum artykułów i glos, dostępnego pod adresem < www.czpk.pl/zeszyty >. W jubileuszowym roku funkcjonowania Czasopisma szczególnie zachęcamy przedstawicieli nauki prawa karnego i praktyków wymiaru sprawiedliwości do wymiany poglądów o współczesnych i kontrowersyjnych zagadnieniach tworzenia, wykładni oraz stosowania prawa karnego materialnego, procedury karnej, prawa karnego wykonawczego i kryminologii. Wszystkich Czytelników zapraszamy do lektury kolejnych zeszytów „Czasopisma Prawa Karnego i Nauk Penalnych”.

 

• Szymon Tarapata, Piotr Zakrzewski - Charakter prawny i ustawowe granice kary za ciąg przestępstw (po 1 lipca 2015 r.)

ciąg przestępstw, zwyczajny wymiar kary, nadzwyczajny wymiar kary, kara łączna, nowelizacja prawa karnego

W oparciu o dogmatyczną i teoretyczną metodę analizy autorzy wykazują, że w stanie prawnym po 1 lipca 2015 r. możliwe jest orzeczenie kary za ciąg przestępstw w wymiarze do 20 lat pozbawienia wolności zarówno wtedy, gdy wymierza się ją na podstawie art. 91 § 1 k.k., jak i wtedy, gdy podstawą jej wymiaru jest art. 91 § 3 k.k. Udowadniają, iż sankcja wymierzana w oparciu o przytoczone przepisy nie ma charakteru kary nadzwyczajnie obostrzonej, lecz jest surogatem kary łącznej.

• Marek Jakubiec - Artykuł 191 § 1a k.k. (analiza krytyczna ze szczególnym uwzględnieniem znamienia „zajmowany lokal”)

zajmowanie lokalu, lokator, właściciel lokalu, eksmisja

Artykuł dotyczy interpretacji znamion nowego typu czynu zabronionego, opisanego art. 191 § 1a Kodeksu karnego, który wszedł w życie 7 stycznia 2016 r. W pierwszej kolejności zwrócono uwagę na brak określenia charakteru korzystania z lokalu, przez co, zgodnie z literalną i systemową wykładnią przepisu, ochronę prawnokarną uzyskują również osoby zajmujące lokal niezgodnie z prawem. Zwrócono uwagę na niedoskonały sposób językowej ekspresji woli ustawodawcy. Wskazano również na kontrowersyjne rozszerzenie penalizacji, poprzez użycie w treści przepisu alternatywy: „uporczywie lub w sposób istotnie utrudniający”. Noweli zarzucić można także jej nieskuteczność względem eksmisji bez wyroku sądowego, gdy odpada przesłanka „zajmowania lokalu” – w sytuacji faktycznie skutecznego pozbawienia posiadania lokalu regulacja ta nie będzie mogła znaleźć zastosowania.

• Adrian Duda, Agnieszka Wąglorz - Zakres przedmiotowy prawa łaski z art. 139 Konstytucji (o niedopuszczalności stosowania abolicji indywidualnej)

prawo łaski, abolicja indywidualna, trójpodział władzy, prawo do sądu, prawo konstytucyjne

Artykuł porusza tematykę prezydenckiego prawa łaski. Autorzy rozważają, czy treścią prawa łaski jest kompetencja do zastosowania abolicji indywidualnej. W celu odpowiedzi na to pytanie, zostaje przeprowadzona wykładnia art. 139 Konstytucji RP. Najwięcej uwagi poświęcono wykładni systemowej, w szczególności zgodności normy zezwalającej na wydanie aktu abolicji indywidualnej z innymi przepisami Konstytucji. Autorzy dochodzą do konkluzji, iż aktu abolicji indywidualnej nie dałoby się pogodzić z zasadą trójpodziału władzy, prawem do sądu oraz domniemaniem niewinności. Z tego powodu, mimo niejednoznacznego brzmienia przepisu, autorzy odrzucają możliwość wydania postanowienia sprowadzającego się do aktu abolicji indywidualnej.

• Aleksander Duda, Maciej Durbas - Odpowiedzialność karna za składanie fałszywych zeznań w postępowaniu przed sądem arbitrażowym
  

arbitraż, fałszywe zeznania, postępowanie arbitrażowe, postępowanie przed sądem polubownym, pouczenie

Przedmiotem artykułu jest analiza przesłanek odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań w postępowaniu przed sądem polubownym. Tekst zawiera szczegółowy opis oraz wykładnię zawartych w art. 233 § 1 k.k. pojęć: „postępowanie sądowe” oraz „inne postępowanie prowadzone na podstawie ustawy”. W rozważaniach uwzględniono kontekst historyczny i uprzednio obowiązujące uregulowania dotyczące penalizacji fałszywych zeznań w postępowaniu arbitrażowym, począwszy od Kodeksu karnego z 1932 r. Opracowanie obejmuje także próbę odpowiedzi na pytanie, czy w toku postępowania przed sądem polubownym dopuszczalne jest pouczenie przez arbitrów o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, w myśl art. 233 § 2 k.k. Rezultatem przeprowadzonej interpretacji przepisów Kodeksu karnego oraz Kodeksu postępowania cywilnego jest teza, zgodnie z którą możliwe jest pociągnięcie świadka do odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań w postępowaniu przed sądem polubownym.

• Marek Bielski, Piotr Kardas - Wyłączenie odpowiedzialności karnej za przestępstwo czynnej korupcji na podstawie klauzuli niekaralności z art. 229 § 6 k.k.
  

korupcja, wyłączenie odpowiedzialności karnej

Przedmiotem opracowania jest analiza regulacji z art. 229 § 6 k.k., która przewiduje niekaralność osoby udzielającej lub obiecującej udzielić korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcje publiczne, o ile sprawca taki zawiadomił o tym fakcie organ powołany do ścigania przestępstw i ujawnił wszystkie istotne okoliczności przestępstwa, zanim organ ten się o nim dowiedział. Autorzy poddają bliższej analizie materialnoprawny charakter wspominanej instytucji oraz przesłanki warunkujące jej zastosowanie.

• Andrzej Jezusek - Wielokrotna realizacja tym samym czynem znamion tego samego typu czynu zabronionego pod groźbą kary (problemy tzw. jednorodnego zbiegu przepisów)

jednorodny zbieg przepisów, zbieg przestępstw, zbieg norm prawnych, teoria prawa karnego

Artykuł omawia problemy wiążące się z tzw. jednorodnym zbiegiem przepisów, to jest wypadkiem wielokrotnego wyczerpania przez ten sam czyn znamion tego samego typu czynu zabronionego pod groźbą kary, np. spowodowaniem dwóch skutków tego samego rodzaju. Rozważania zostały przeprowadzone w oparciu o metodę dogmatyczną i teoretycznoprawną. Autor analizuje trafność stosowanej terminologii, wskazuje, kiedy zachodzi jednorodny zbieg przepisów, przedstawia jego konsekwencje w płaszczyźnie normatywnej, a także analizuje niektóre praktyczne zagadnienia wiążące się ze zbiegiem.

• Joanna Bereznowska, Ewa Grzęda - Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 31 marca 2015 r., I KZP 1/15

znęcanie, dobro prawne, przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece

W glosie podjęto polemikę z postanowieniem Sądu Najwyższego, będącym kontynuacją rozbudowanej linii orzeczniczej uznającej dobro rodziny za główny przedmiot ochrony przestępstwa z art. 207 § 1 k.k. Problem właściwego określenia dobra chronionego przez art. 207 k.k. ma fundamentalne znaczenie dla szeregu kwestii poruszonych w analizowanym postanowieniu. Autorki wskazują dobra prawne wynikające z art. 207 k.k., biorąc pod uwagę aktualne orzecznictwo, a w szczególności przedmiot ochrony, do którego odwołuje się w swoim postanowieniu Sąd Najwyższy. Pochylono się nad kwestią, czy pojęcia „rodziny” oraz „osób najbliższych” są tożsame. Ponadto w glosie poruszone zostały zagadnienia dotyczące roli, jaką pełni tytuł rozdziału Kodeksu karnego dla wyznaczenia chronionego przez dany przepis dobra prawnego.

• Małgorzata Skawińska - Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 25 czerwca 2015 r., II KK 171/15

naprawienie szkody, zobowiązanie do naprawienia szkody w całości lub w części

Przedmiotem glosy jest stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 25 czerwca 2015 r., II KK 171/15, w zakresie zawartego w nim rozstrzygnięcia dotyczącego obowiązku naprawienia szkody na podstawie art. 46 k.k., w przypadku częściowego jej naprawienia. W publikacji rozważono zakres pojęcia szkody, dochodząc do wniosku, iż obejmuje on zarówno stratę (damnum emergens) jak i utracone korzyści (lucrum cessans). Ponadto, w glosie wyrażony został pogląd, iż sąd orzekając obowiązek naprawienia szkody powinien wziąć po uwagę rozmiary naprawionej szkody. Autorka, co do zasady, zgadza się ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, ale zwraca uwagę na konieczność ustalenia – w każdym analogicznym stanie faktycznym – aktualnej i rzeczywistej wartości odzyskanego mienia.