Zeszyt 1/2015

 

• Agnieszka Barczak-Oplustil, Włodzimierz Wróbel - Zagadnienia intertemporalne zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności oraz kary łącznej w perspektywie zmian Kodeksu karnego dokonanych wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 17 lipca 2013 r. (SK 9/10) oraz ustawą nowelizującą z 20 lutego 2015 r.

nowelizacja kodeksu karnego, prawo karne intertemporalne, warunkowe zawieszenie wykonania kary, zarządzenie wykonania kary, kara łączna, Trybunał Konstytucyjny

Autorzy przedstawiają szereg argumentów przemawiających za tym, że po dniu wejścia w życie wyroku TK z dnia 17 lipca 2013 r. art. 75 § 1 k.k. utracił swoja moc obowiązująca w całości, a nie tylko w zakresie, w jakim został uznany za niekonstytucyjny. Zastanawiają się także nad tym, czy po dniu wejścia w życie ustawy nowelizującej, która wprowadziła z powrotem do k.k. instytucje obligatoryjnego zarządzenia wykonania kary warunkowo zawieszonej będzie możliwe – ze względu na brzmienie art. 4 § 1 k.k. – zastosowanie ustawy poprzednio obowiązującej i w konsekwencji rezygnacja z odwieszenia kary. W tym kontekście pojawia się – także w perspektywie intertemporalnej – pytanie o możliwość lub konieczność wymierzenia kary łącznej; na gruncie znowelizowanego k.k. kara warunkowo zawieszona podlega bowiem łączeniu z karą orzeczoną za przestępstwo popełnione w okresie próby. Autorzy omawiają problemy, jakie pojawiają się przy wymiarze kary łącznej, a które wynikają z braku synchronizacji postępowania w sprawie zarządzenia wykonania kary i kary łącznej. W konkluzji dochodzą do wniosku, że o tym czy przy łączeniu kary będzie możliwe zastosowanie przelicznika z art. 89 § 1b k.k. decydować będzie przypadek. Aby temu zapobiec, autorzy proponują przyjęcie funkcjonalnej dyrektywy wymiaru kary łącznej, zgodnie z którą w przypadku łączenia kary orzeczonej w wyroku skazującym jako kara warunkowo zawieszona i kary popełnionej w okresie próby kara łączna nie powinna przekraczać granicy, jaką wyznaczałaby suma kar ustalona z zastosowaniem przelicznika z art. 89 § 1b k.k.

• Mikołaj Małecki - Usprawiedliwiony błąd co do okoliczności stanowiącej znamię czynu zabronionego w świetle nowelizacji art. 28 § 1 k.k.

wina, okoliczności wyłączające winę, nieumyślność, błąd co do znamienia, zasady prawidłowej legislacji

W artykule zostało omówione rozwiązanie przewidziane w znowelizowanym art. 28 § 1 k.k. w oparciu o dogmatyczną metodę analizy tekstu ustawy karnej, z uwzględnieniem istotnych informacji ontologicznych oraz teoretycznego otoczenia poszczególnych konstrukcji prawnych. Konsekwencją usprawiedliwionego błędu co do okoliczności stanowiącej znamię czynu zabronionego jest brak odpowiedzialności karnej za przestępstwo nieumyślne z uwagi na wyłączenie winy. Rozwiązanie przyjęte w art. 28 § 1 k.k. zostało omówione z uwzględnieniem ustaleń na temat miejsca usprawiedliwionego błędu co do faktu w strukturze przestępstwa. Zostały przeanalizowane pojawiające się w procesie legislacyjnym projekty zmian art. 28 § 1 k.k., ujawniające chaos w podejściu projektodawcy do nowelizacji Kodeksu karnego. Na kanwie interpretacji art. 28 § 1 k.k. zwrócono uwagę na trafność ujmowania nieumyślności jako prostego zaprzeczenia umyślności (nieumyślność jest tylko i wyłącznie brakiem zamiaru), a także uznano, że nie jest trafna subiektywizująca interpretacja zwrotu „mógł przewidzieć” z art. 9 § 2 in fine k.k., za czym przemawia – z pozycji de lege lata – zawartość normatywna art. 28 § 1 k.k.

• Szymon Tarapata - Obiektywna czy subiektywna przewidywalność? Głos w sprawie sporu dotyczącego nieświadomej nieumyślności

strona podmiotowa czynu zabronionego, nieumyślność, wina

Autor wyraża stanowisko dotyczące normatywnej konstrukcji nieświadomej nieumyślności, twierdząc, iż w istocie nie jest ona złożona z elementów podmiotowych, lecz jedynie przedmiotowych, i stanowi proste zaprzeczenie umyślności. W związku z przyjęciem takiego punktu widzenia, autor postuluje wprowadzenie zmian ustawowych, które miałyby zmusić orzekające w sprawach karnych sądy do zwiększenia swej aktywności w zakresie dowodzenia zawinienia.

• Marek Sławiński - Penalizacja złożenia fałszywego oświadczenia majątkowego przez osobę pełniącą funkcję publiczną. Wybrane aspekty dotyczące bezprawności, systematyki przepisów oraz dobra prawnie chronionego

oświadczenia majątkowe, osoba pełniąca funkcję publiczną, przepisy antykorupcyjne

Opracowanie porusza problematykę dotyczącą obowiązku składania oświadczeń majątkowych przez osoby pełniące różnorodne funkcje publiczne. Tego rodzaju przepisy są aktualnie zawarte w kilkunastu ustawach i obejmują swoim zasięgiem liczną kategorię funkcjonariuszy publicznych, członków określonych służb mundurowych oraz przedstawicieli niektórych zawodów. Niejednokrotnie realizację obowiązku składania tych oświadczeń majątkowych zagwarantowano za pomocą sankcji karnych. W ramach niniejszego opracowania podjęto się analizy płaszczyzny bezprawności tych przestępstw oraz chronionego przez nie dobra prawnego. W tym celu zaprezentowano charakterystykę obowiązku składania oświadczeń majątkowych, który – w swych zasadniczych założeniach – nie różni się na gruncie poszczególnych ustaw. Pozwala to zatem na posługiwanie się w tym kontekście pojęciem instytucji oświadczenia majątkowego. Przedstawiono także przyjmowane przez ustawodawcę rozwiązania dotyczące sposobu uregulowania tego obowiązku, a także różne sposoby sankcjonowania jego naruszeń, w tym za pomocą odpowiedzialności karnej. W przypadku tego ostatniego reżimu odpowiedzialności podkreślić wypada, iż ustawodawca posługuje się kilkoma, analogicznie zbudowanymi, czynami zabronionymi. W opracowaniu odwołano się także do projektowanych rozwiązań dotyczących oświadczeń majątkowych.

• Maciej Bocheński - Populizm penalny w polskim wydaniu – rzecz o kryminologicznej problematyce ustawy o postępowaniu wobec osób stwarzających zagrożenie

populizm penalny, osoba z zaburzeniami psychicznymi, osoba stwarzająca zagrożenie, zasady prawidłowej legislacji

Przestępczość seksualna w ostatnim czasie jawi się jako niemal dyżurne zagadnienie w polskim ustawodawstwie. Nie sposób również nie zauważyć, że przy walnym udziale środków masowego przekazu problematyka przestępczości seksualnej i prawnokarnej reakcji na nią stała się szczególnie podatna na postawy i poglądy noszące znamiona populizmu penalnego. W konsekwencji zmiany legislacyjne w obrębie systemu prawa karnego, w zakresie dotyczącym przestępczości seksualnej dokonywane były emocjonalnie bardziej niż racjonalnie, w szczególności jako następstwo ujawnienia w mediach szczególnie bulwersujących przykładów przestępstw seksualnych. Celem artykułu jest dokonanie krytycznej analizy przepisów Ustawy z dnia 22 listopada 2013 r. o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób. Uchwalenie wspomnianej ustawy jest niewątpliwie przejawem populizmu penalnego oraz skrajnego braku znajomości problematyki trafnej i adekwatnej prawnokarnej  reakcji wobec sprawców przestępstw seksualnych. Ustawa jest aktem niezwykle kazuistycznym, a nadto może powodować szereg negatywnych skutków, m.in. w stosowaniu systemu terapeutycznego wykonywania kary pozbawienia wolności. Przepisy ustawy są oderwane od praktycznych możliwości ich właściwej realizacji, przez co realizacja założonego przez ustawodawcę celu ustawy jawi się jako wątpliwa i mało prawdopodobna.