Zeszyt 4/2015
Małgorzata Pyrcak-Górowska - Wysłuchanie biegłego na posiedzeniu w przedmiocie orzeczenia, zmiany lub uchylenia środka zabezpieczającego – problemy interpretacyjne związane z art. 199b § 2 k.k.w.
nowelizacja prawa karnego, środki zabezpieczające, wysłuchanie biegłych
Artykuł dotyczy praktycznych problemów związanych ze stosowaniem art. 199b § 2 k.k.w. Zdaniem autorki wysłuchanie biegłych przed „orzeczeniem, zmianą i uchyleniem środka zabezpieczającego”, o którym mowa w art. 199b § 2 k.k.w., należy rozumieć jako wysłuchanie biegłych na każdym posiedzeniu, które może zakończyć się wydaniem postanowienia o orzeczeniu, zmianie lub uchyleniu środka zabezpieczającego, a zatem również na każdym posiedzeniu w przedmiocie dalszego stosowania środka zabezpieczającego w trybie art. 204 § 1 i 4 k.k.w. Regulacja ta, w połączeniu ze sposobem ukształtowania właściwości miejscowej sądu w postępowaniu dotyczącym wykonywania środków zabezpieczających prowadzi do tego, że lekarze psychiatrzy oraz psychologowie z zakładów psychiatrycznych, w których wykonywane są środki zabezpieczające, zobowiązani są do uczestnictwa w posiedzeniach dotyczących dalszego stosowania środka zabezpieczającego na terenie całego kraju, wobec każdego z pacjentów, regularnie co pół roku. Sąd po przesłaniu przez kierownika zakładu psychiatrycznego opinii pisemnej dotyczącej stanu zdrowia sprawcy powinien wydać postanowienie o zasięgnięciu ustnej opinii psychologa oraz jednego z psychiatrów, którzy sporządzali opinię pisemną oraz wezwać ich na posiedzenie w charakterze biegłych. Za złożenie opinii ustnej dotyczącej stanu zdrowia sprawcy na posiedzeniu sądu na podstawie art. 199b § 2 k.k.w. przysługuje wynagrodzenie oraz zwrot innych kosztów, w szczególności kosztów podróży oraz noclegu.
- Maciej Bocheński - Prawnokarna reakcja wobec sprawców przestępstw seksualnych w Polsce po 1 lipca 2015 r.
nowelizacja prawa karnego, środki zabezpieczające, środki karne, przestępstwa seksualne
W prezentowanym artykule przedstawione są wybrane zmiany w przepisach prawa karnego (głównie Kodeksu karnego i Kodeksu karnego wykonawczego), wchodzące w życie z dniem 1 lipca 2015 r., dotyczące problematyki prawnokarnej reakcji wobec sprawców przestępstw seksualnych oraz ich ocena, a także pytania i wątpliwości, jakie zmiany te mogą wywoływać. Obszerna nowelizacja prawa karnego z 2015 r. nie jest skoncentrowana na sprawcach przestępstw seksualnych, to jednak szereg przepisów zawiera regulacje dotyczące wskazanej grupy osób. Poważnym zmianom uległ system środków zabezpieczających, w którym można dostrzec przejawy dostosowania polskich rozwiązań do współcześnie dostępnej wiedzy o specyfice sprawców przestępstw seksualnych i adekwatnej reakcji na popełniane przez nich czyny. Wśród znowelizowanych przepisów Kodeksu karnego wykonawczego na szczególną uwagę zasługuje sposób klasyfikowania sprawców do grup ryzyka ponownego popełnienia przestępstwa - zmiany w tym zakresie trzeba ocenić negatywnie wobec faktu, że główną przesłanką kwalifkacji jest rodzaj popełnionego przestępstwa, co nie przystaje do nowoczesnych metod dokonywania oceny ryzyka recydywy. Po raz kolejny zmiany prawa karnego w zakresie prawnokarnej reakcji wobec sprawców przestępstw seksualnych, nawet jeśli mogłyby stanowić krok w dobrą stronę, dokonane zostały bez należytej dbałości o szczegóły i bez odniesienia do dorobku innych dziedzin wiedzy.
- Marek Sławiński - Znamiona przedmiotowe i podmiotowe przepisów penalizujących złożenie fałszywego oświadczenia majątkowego przez osobę pełniącą funkcję publiczną (wykładnia art. 233 § 6 k.k. w zw. z art. 233 § 1 k.k. oraz art. 14 ustawy antykorupcyjnej)
oświadczenia majątkowe, osoba pełniąca funkcję publiczną, przepisy antykorupcyjne, ustawa o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne
Przedmiotem opracowania jest analiza znamion przedmiotowych i podmiotowych dwóch typów czynu zabronionego: art. 233 § 6 k.k. w zw. z art. 233 § 1 k.k. oraz art. 14 ustawy antykorupcyjnej (ustawa z dn. 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne). Penalizacja przewidziana przez oba te przepisy odnosi się do przypadków nieprawidłowej realizacji obowiązku złożenia prawdziwego oświadczenia majątkowego, który ciąży na osobach pełniących funkcje publiczne. Pomimo tożsamości dobra chronionego przez oba przepisy i tożsamej funkcji, jaką spełniają, zostały one sformułowane w sposób odmienny. W artykule podjęto próbę wykładni znamion obu wskazanych typów czynu zabronionego, zwracając uwagę przede wszystkim na występujące w obu konstrukcjach różnice. W konsekwencji przyjęto, że ze względu na kształt znamion przedmiotowych, art. 233 § 6 k.k. w zw. z art. 233 § 1 k.k. penalizuje szerszą kategorię zachowań niż art. 14 ustawy antykorupcyjnej.
- Mateusz Olewiński - Konstrukcja związku przestępnego (joint criminal enterprise) a Statut Rzymski Międzynarodowego Trybunału Karnego
sprawstwo zbrodni międzynarodowej, związek przestępny, współsprawstwo, sprawstwo pośrednie, Statut Rzymski
Celem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie o możliwość stosowania konstrukcji związku przestępnego przez Międzynarodowy Trybunał Karny. W pierwszej części opracowania autor prezentuje omawianą konstrukcję w kształcie wynikającym z orzecznictwa Międzynarodowego Trybunału Karnego dla byłej Jugosławii. Druga część tekstu poświęcona jest przedstawieniu rozumienia art. 25 ust. 3 Statutu Rzymskiego Międzynarodowego Trybunału Karnego w dotychczasowym orzecznictwie trybunału. Orzecznictwo to dotyczy przede wszystkim współsprawstwa, współsprawstwa pośredniego oraz podstawy odpowiedzialności, o której mowa w art. 25 ust. 3 lit. d statutu. Mimo że nie jest ono jeszcze zbyt bogate, wyraźnie widać, że orzecznictwo trybunału jugosłowiańskiego nie będzie stanowić punktu odniesienia przy wykładni postanowień Statutu Rzymskiego. W trzeciej części opracowania autor stara się odpowiedzieć na pytanie o możliwość stosowania konstrukcji związku przestępnego przez Międzynarodowy Trybunał Karny. Dochodzi do wniosku, że tylko pierwsza postać omawianej konstrukcji, będąca w istocie współsprawstwem rozumianym na gruncie teorii subiektywnej, mogłaby być wykorzystywana przez Międzynarodowy Trybunał Karny.
- Andrzej Jezusek - Przyczynowość zaniechania oraz rola powiązań kauzalnych w obiektywnym przypisaniu skutku
zaniechanie, związek przyczynowy, obiektywne przypisanie skutku, teoria prawa karnego
Przedmiotem opracowania jest zagadnienie przyczynowości zaniechania i roli powiązań przyczynowych w obiektywnym przypisaniu skutku. Autor wskazuje, że zaniechanie może niekiedy pozostawać w związku przyczynowym z skutkiem, przy czym związek ten, ze względu na treść naruszonej reguły ostrożności, może mieć znaczenie prawne. Podział przestępstw na przestępstwa z działania i przestępstwa z zaniechania nie jest adekwatnym kryterium dla wskazania przypadków, w których koniecznym warunkiem obiektywnego przypisania skutku jest ustalenie związku przyczynowego. Obiektywne przypisanie skutku polega na ustaleniu związku normatywnego między bezprawnym zachowaniem a skutkiem, przy czym w przypadku naruszenia normy zakazującej urzeczywistniać skutek jedną z koniecznych przesłanek stwierdzenia związku normatywnego jest stwierdzenie związku przyczynowego. W konsekwencji ustalenie związku przyczynowego jest warunkiem obiektywnego przypisania skutku w przypadku naruszenia normy zakazującej urzeczywistniać (sprowadzać) skutek. W przypadku naruszenia normy nakazującej zapobiegać skutkowi, ustalenie związku przyczynowego między bezprawnym zaniechaniem a skutkiem jest okolicznością irrelewantną prawnie.
- Szymon Tarapata - Z problematyki ustalania zamiaru ewentualnego, tożsamości czynu i kryteriów przypisania skutku. Uwagi na marginesie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 29 kwietnia 2013 r., II AKa 62/13
zamiar ewentualny, tożsamość czynu, umyślność, kryteria przypisania skutku, teoria prawa karnego
W niniejszym opracowaniu dokonano gruntownej analizy ocenianego przez Sąd Apelacyjny w Krakowie, szeroko relacjonowanego w mediach, przypadku zabójstwa studentki dokonanego przez kierowcę miejskiego autobusu. Rozważania zawarte w tekście pozwoliły sformułować szereg zastrzeżeń co do sposobu rozstrzygnięcia sprawy. Należało dojść do wniosku, że Sąd Apelacyjny w Krakowie powinien skazać kierowcę autobusu za umyślne zabójstwo człowieka dokonane nie z działania, ale z zaniechania. Dokonując wyboru, który z fragmentów zdarzenia winien stanowić podstawę przypisania skutku, należy uwzględniać cechy przedmiotowe i podmiotowe poszczególnych zachowań, rzutujące na stopień społecznej szkodliwości ocenianych działań lub zaniechań. Jedną z relewantnych cech może być m.in. postać zamiaru sprawcy, istniejąca w ramach poszczególnych faz zdarzenia. Podstawą przypisania skutku powinien być w konsekwencji ten czyn, który cechuje się wyższym stopniem bezprawia.
- Anna Marcinkowska - Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 9 maja 2013 r., V KK 342/12
związek przyczynowy, kryteria przypisania skutku, lekarz
Sąd Najwyższy przyjął, że osoba, która uruchomiła przebieg przyczynowy i swoim zachowaniem znacząco zagroziła dobru prawnemu, nie jest zwolniona z odpowiedzialności karnej za nastąpienie skutku, mimo że gwarant nienastąpienia skutku nie wykonał później ciążącego na nim obowiązku uratowania tego samego dobra prawnego. Autorka wskazuje, że komentowane postanowienie jest zgodne z dotychczasowym orzecznictwem Sądu Najwyższego i przeprowadza analizę kilku wariantów zachowań osób trzecich, w szczególności lekarza włączającego się swoim działaniem albo zaniechaniem w przebieg przyczynowy.
- Magdalena Budyn-Kulik - Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 10 września 2013 r., II AKa 126/13
dyrektywy wymiaru kary, kara dożywotniego pozbawienia wolności, umyślność, postać zamiaru
Niniejsze opracowanie jest glosą do wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 10 września 2013 r. Zdaniem sądu zamiar ewentualny zawsze świadczy o niższym stopniu winy niż popełnienie czynu w analogicznych okolicznościach w zamiarze bezpośrednim. W przypadku przypisania sprawcy zamiaru ewentualnego wyjątkowo jest możliwe orzeczenie kary dożywotniego pozbawienia wolności. Autorka wskazuje, że pojęcia zamiaru bezpośredniego i zamiaru ewentualnego to pojęcia techniczno-prawne, niemające bezpośredniego odpowiednika w przebiegu procesów psychicznych człowieka. Procesy psychiczne, które leżą u podstaw przypisania tych konstrukcji, są obiektywnymi faktami. Na potrzeby prawa karnego zatem dokonuje się ich „przycięcia” do ram, jakimi posługuje się prawo karne. Ustawodawca w żadnym miejscu nie wskazuje wyraźnie na stopień naganności różnych postaci zamiaru. Nie czyni tego wprost ani w art. 53 k.k., ani w art. 115 § 2 k.k. Zrekonstruowanie nastawienia psychicznego sprawcy do czynu jest z reguły spekulacją. Zdaniem autorki niewłaściwe jest wartościowanie różnych postaci zamiaru, ponieważ nie ma ku temu ani podstaw normatywnych, ani faktycznych. Wymierzenie najsurowszej kary przewidzianej w Kodeksie karnym możliwe jest przy każdej postaci zamiaru, jeżeli całokształt okoliczności w danej sprawie za tym przemawia.
