Autor: Michał Rams
Data publikacji: 15 maja 2018 r.
Pozycja w wydaniu internetowym: 6/2018

Artykuł ukazuje znaczenia prawa unijnego dla krajowego prawa karnego pozostającego do tej pory domeną ustawodawcy krajowego i wskazuje, jak wielki wpływ na prawo państw członkowskich może mieć Unia Europejska. Nie ma wątpliwości, że analizy prowadzone w odniesieniu do wykładni zgodnej prawa karnego materialnego powinny być prowadzone przede wszystkim od strony negatywnej – to jest poprzez analizę granic tej wykładni. Trzeba bowiem pamiętać, że prawo karne to swego rodzaju „prawo granic”. W niniejszym tekście autor podejmuje próbę zdefiniowania wykładni zgodnej w perspektywie jej granic.

Autor: Alicja Limburska
Data publikacji: 30 kwietnia 2018 r.
Pozycja w wydaniu internetowym: 5/2018

Artykuł skupia się na krytycznej analizie nowej regulacji z art. 25 § 2a k.k., polegającej na rozszerzeniu klauzuli niepodlegania karze na przypadki przekroczenia granic obrony koniecznej związanej z naruszeniem miru domowego. Autorka odpowiada na pytania: 1) Jaka jest rola omawianego przepisu oraz jakie wynikają z niej konsekwencje?; 2) Jak ocenić oparcie art. 25 § 2a k.k. na samych okolicznościach przedmiotowych?; 3) W jakiej relacji pozostaje nowy art. 25 § 2a k.k. do art. 25 § 3 k.k.? 4) Czy przyjęte rozwiązanie jest w pełni adekwatne do osiągnięcia zamierzonego przez ustawodawcę efektu?

Autor: Dominik Zając
Data publikacji: 27 kwietnia 2018 r.
Pozycja w wydaniu internetowym: 4/2018

Autor wskazuje, że z perspektywy standardu konstytucyjnego nie zachodzi istotna różnica między ingerencją w wolność jednostki w wykorzystaniem instrumentu tymczasowego aresztowania oraz kary pozbawienia wolności; biorąc pod uwagę charakter tymczasowego aresztowania, które wiąże się z takimi niedogodnościami, jak ograniczenie widzeń czy kontrola korespondencji należy przyjąć, że ta forma pozbawienia wolności jest bardziej dolegliwa. Z tego względu decyzja aresztowa nie może bazować na jakichkolwiek ułatwieniach dowodowych, które zakładają brak weryfikacji tych okoliczności sprawy, które rzutują na wymiar kary; różnica sprawdza się wyłącznie do stopnia prawdopodobieństwa ich występowania; o ile w przypadku kary pozbawienia wolności muszą one zostać wykazane w sposób ostateczny i pewny, o tyle na potrzeby tymczasowego aresztowania konieczne jest wyłącznie ich uprawdopodobnienie.

Autor: Michał Rams
Data publikacji: 11 kwietnia 2018 r.
Pozycja w wydaniu internetowym: 3/2018

Nie ma wątpliwości, że członkostwo Rzeczpospolitej Polskiej w Unii Europejskiej skutkuje wielością ośrodków decyzyjnych odpowiedzialnych za stosowanie, ustawodawstwo i interpretację prawa, co nie ułatwia interpretacji norm odnoszących się do kwestii objętych prawem UE. W przypadkach, w których przepisy prawa unijnego odnoszące się do innych dziedzin prawa będą miały wpływ na zmianę ustawowego opisu czynów zabronionych, powstaje pytanie o możliwość przewidzenia przez obywatela tego, co jest karalne, a co już zdekryminalizowane. Konieczne jest zatem ponowne zdefiniowanie tego aspektu i zadanie pytania o to, w jaki sposób należy postępować w przypadku ewentualnego błędu prawnego w zakresie regulacji UE. W tym też aspekcie na kanwie niniejszego tekstu autor stara się zwrócić uwagę na praktyczne problemy wynikające z coraz częstszego obowiązku uwzględniania prawa Unii Europejskiej w toku wykładni krajowych przepisów prawa karnego materialnego. Dotyczy to w szczególności przypadków, w których w razie niepowodzenia działań ustawodawczych należy odwoływać się do alternatywnych metod zapewnienia pełnej skuteczności prawa UE (głównie poprzez spójną interpretację).

Autor: Dominik Zając
Data publikacji: 1 lutego 2018 r.
Pozycja w wydaniu internetowym: 2/2018

Autor wskazuje, że zgoda dzierżyciela dobra może rzutować na kształt odpowiedzialności karnej sprawcy, jednakże prawnokarne skutki owego wpływu są zróżnicowane. Zupełne wyłączenie odpowiedzialności karnej w przypadku zgody dzierżyciela dobra możliwe jest w tych sytuacjach, gdzie w wyniku wyrażenia zgody dochodzi do modyfikacji treści reguł postępowania z określonym dobrem prawnym. Tam, gdzie ze względu na charakter dobra oraz natężenie ryzyka jego unicestwienia modyfikacja nie będzie możliwa, zgoda dzierżyciela dobra stanowić będzie okoliczność wpływającą na wymiar kary.

Autor: Katarzyna Wiśniewska
Data publikacji: 30 stycznia 2018 r.
Pozycja w wydaniu internetowym: 1/2018

Autorka analizuje zagadnienie przedawnienia roszczeń o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niesłuszne skazanie, zastosowanie środka zabezpieczającego, niesłuszne tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie na tle art. 555 Kodeksu postępowania karnego. Artykuł prezentuje wyniki badań orzecznictwa związanych z tym zagadnienie. analizie poddano przebieg 463 postępowań prowadzonych w Sądzie Okręgowym w Kielcach, Gliwicach, Gdańsku, Łodzi, Warszawie i Wrocławiu oraz Katowicach. Przyjętym kryterium było złożenie lub zarejestrowanie wniosku we właściwym miejscowo i rzeczowo sądzie w okresie od 1 stycznia 2008 r. do 1 lipca 2016 r. Warunkiem koniecznym było również prawomocne zakończenie postępowania do czasu przeprowadzania badania. Wybór konkretnych akt sądowych miał charakter losowy. W rezultacie przeprowadzonych badań autorka postuluje zmianę art. 555 k.p.k. poprzez powrót do trzyletniego terminu przedawnienia. Taka regulacja, po pierwsze, łagodziłaby restrykcyjne podejście sądów i umożliwiłaby skuteczniejsze dochodzenie odpowiedzialności Skarbu Państwa. Po drugie, ujednolicenie terminu z rozdziału 58 k.p.k. z terminami ustanowionymi w Kodeksie cywilnym kształtowałoby zaufanie obywateli do państwa i nie wprowadzałoby nieuzasadnionych barier w dochodzeniu rekompensaty. Dodatkowo nie budowałoby to poczucia dezorientacji wśród wnioskodawców, którzy nie korzystają z pomocy profesjonalnego pełnomocnika.

Autor: Aleksandra Rychlewska
Data publikacji: 19 września 2017 r.
Pozycja w wydaniu internetowym: 7/2017

Zasada nullum crimen sine lege postrzegana jest jako ograniczenie władzy karzącej państwa poprzez wprowadzenie ustawowego katalogu czynów karalnych (i możliwych do wymierzenia za nie sankcji). Ideą jest tu zatem związanie organów wymiaru sprawiedliwości przepisami prawa, w związku z czym stanowi ona wyraz szerszej koncepcji praworządności. O ile w początkowej fazie rozwoju idei państwa prawnego to właśnie ustawa uznawana była za gwaranta praw i wolności obywatelskich, obecnie, kiedy systemy prawne otwierają się na inne wartości, zwłaszcza moralność i sprawiedliwość, zadanie to przypisuje się raczej sędziemu. Odejście od ścisłej „ustawowości” da się zauważyć także w prawie karnym. Nieostre znamiona pozwalają dopasować treść przepisu do zmieniających się warunków społeczno-ekonomicznych, co sprzyja ochronie konstytucyjnych dóbr prawnych i społecznemu poczuciu sprawiedliwości. Skoro orzecznictwo sądowe i poglądy doktryny stanowić mają komplementarne źródło prawa karnego, to mówić należy – podobnie jak na gruncie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka – o zasadzie nullum crimen sine iura. Miarą pewności prawa, czy inaczej – bezpieczeństwa prawnego jednostki – jest jednolitość orzecznictwa i przewidywalność decyzji stosowania prawa. Skoro sądy karne nie zawsze kierują się w swej praktyce orzeczniczej gwarancyjnymi regułami wykładni prawa (nakaz ścisłej wykładni prawa, zakaz wykładni rozszerzającej i analogii, reguła in dubio pro reo), zawsze zaś podstawą odpowiedzialności karnej ma być czyn karygodny, to gwarancją właściwą dla współczesnego państwa prawa jest nullum crimen sine periculo sociali.

Autor: Wojciech Płóciennik
Data publikacji: 2 września 2017 r.
Pozycja w wydaniu internetowym: 6/2017

Celem artykułu jest próba rozstrzygnięcia kwestii zbiegu art. 212 § 1 k.k. i art. 234 k.k., w sytuacji, gdy sprawca jednym zachowaniem realizuje znamiona opisanych w tych przepisach typów czynów zabronionych. Fałszywe oskarżenie innej osoby o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia jest przestępstwem ściganym z oskarżenia publicznego. Przestępstwo zniesławienia innej osoby jest natomiast ścigane z oskarżenia prywatnego. Co jednak w sytuacji, gdy sprawca jednym zachowaniem zarówno fałszywie oskarża, jak i zniesławia inną osobę? Autor próbuje odpowiedzieć na pytanie, czy postępowanie w takim wypadku powinno ograniczyć się jedynie do przestępstwa fałszywego oskarżenia, czy też powinno w jakiś sposób uwzględnić również kwestię pomówienia. Opracowanie zawiera omówienie i ocenę prezentowanych w doktrynie i orzecznictwie poglądów, jak również materialnoprawne i procesowe konsekwencje ich przyjęcia. Autor przedstawia własne stanowisko, zgodnie z którym wskazane przepisy pozostają ze sobą w rzeczywistym, ale pomijalnym zbiegu. Fałszywe oskarżenie danej osoby o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia nie musi zawsze poniżać jej w opinii publicznej. W pewnych wypadkach prokurator obejmuje swoim ściganiem nie tylko przestępstwo ścigane z urzędu, ale również to ścigane z oskarżenia prywatnego.

Autor: Bartosz Kolarz, Michał Literski, Konrad Sączek
Data publikacji: 24 sierpnia 2017 r.
Pozycja w wydaniu internetowym: 5/2017

Artykuł dotyczy problematyki obowiązków probacyjnych, których możliwości orzecznicze przewidziane zostały w art. 72 k.k. Rozważane są funkcje oraz cele wybranych obowiązków oraz wskazywane główne problemy interpretacyjne związane z wykładnią przepisów prawa karnego. Autorzy wskazują szereg postulatów de lege ferenda, które mogą stanowić remedium dla wciąż nieuzasadnionego, nikłego zainteresowania tą instytucją prawa karnego w praktyce sądowej. Twierdzą m.in., że należy zobowiązać sąd do przeprowadzenia obligatoryjnych konsultacji ze skazanym co do wyboru i ilości obowiązków probacyjnych jeszcze przed ich nałożeniem. Na gruncie obowiązującego stanu prawnego wskazane jest częstsze korzystanie przez sądy z możliwości nałożenia obowiązku innego stosownego postępowania w okresie próby, a dobrym wzorcem w tym zakresie może być praktyka orzecznicza sędziego Cicconettiego z USA. Należy także zastanowić się nad gruntownym przemodelowaniem treści art. 72 § 2 k.k., gdyż de lege lata odkodowanie jego normatywnej treści jest niezwykle utrudnione. W szczególności wypadałoby rozważyć rezygnację z formalnego dekretowania środków kompensacyjnych jako obowiązków probacyjnych.

Autor: Tomasz Kyś
Data publikacji: 18 kwietnia 2017 r.
Pozycja w wydaniu internetowym: 4/2017

Autor poddaje ocenie funkcjonujące w aktualnej nauce prawa karnego koncepcje dotyczące wykładni znamienia niekorzystnego charakteru rozporządzenia mieniem. Dowodzi, że dotychczasowe koncepcje są niesatysfakcjonujące tak z perspektywy ich operatywności, jak i z punktu widzenia pożądanego zakresu karalności na gruncie przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. Jego zdaniem, definiując rozporządzenie mieniem jako dowolną dyspozycję mieniem i akcentując jego jednostronny charakter dojść należy do wniosku, że w istocie każde rozporządzenie ze swej istoty prowadzić musi do szeroko pojmowanego pogorszenia sytuacji majątkowej. Rozporządzenie samo w swej istocie nie może być oceniane z punktu widzenia korzystności lub niekorzystności. Dopiero racje dla jakich owo rozporządzenie jest dokonywane mogą stanowić pewien punkt odniesienia dla oceny korzystności. Istniejące u rozporządzającego mieniem błąd lub niezdolność do należytego pojmowania przedsiębranego działania rozciągać się muszą na te elementy stanu faktycznego, które decydują o niekorzystnym charakterze rozporządzenia. Względy funkcjonalne nakazują uznać, iż rozporządzenie, które nie przynosi oczekiwanego zysku, powinno być uznawane za rozporządzenie niekorzystne. Ustalanie niekorzystnego charakteru rozporządzenia mieniem powinno polegać na zbadaniu, czy całokształt okoliczności faktycznych zaistniałych na skutek rozporządzenia, jest co najmniej równoważny względem takich możliwych przewidywań i oczekiwań jakie obiektywny wzorzec osobowy znający cechy i sytuację konkretnego pokrzywdzonego uznałby za uzasadnione w związku z konkretnie dokonanym rozporządzeniem.